Istnieją obawy, że ministerialne rozporządzenia mogą stać się podstawą do unieważnienia egzaminów – ostrzegł Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar
MEN wprowadziło zmiany do rozporządzeń w sprawie szczegółowych warunków i sposobu przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty, egzaminu gimnazjalnego i egzaminu maturalnego. Resort Anny Zalewskiej w dokumentach tych dopisał przepis mówiący, że “w przypadku braku możliwości powołania w skład zespołu nadzorującego nauczyciela zatrudnionego w szkole, w której jest przeprowadzany egzamin ósmoklasisty (albo odpowiednio: gimnazjalny lub maturalny – przyp.red.), w skład zespołu nadzorującego mogą wchodzić inni nauczyciele” oraz “osoby posiadające kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska nauczyciela”. Ministerstwo edukacji opublikowało jednocześnie komunikat, w którym znalazło się stwierdzenie, że “każda osoba posiadająca kwalifikacje pedagogiczne może być członkiem zespołu egzaminacyjnego i nadzorującego podczas tegorocznych egzaminów”.
Rzecznik Praw Obywatelskich ma jednak wiele wątpliwości do zmian w tych rozporządzeniach. Jego zdaniem, przygotowane w pośpiechu akty prawne mające przeciwdziałać strajkowi nauczycieli „mogą naruszać prawa obywatelskie”.
O tym, kto jest nauczycielem, mówi wyraźnie Karta Nauczyciela. Jak podkreślił Adam Bodnar, z Karty wynika, że „pomimo posiadania odpowiednich kwalifikacji nauczycielskich, przygotowania pedagogicznego oraz doświadczenia zawodowego, nie wszystkie osoby wykonujące pracę polegającą na uczeniu mogą być uznane za nauczycieli”. „Decydujące jest istnienie stosunku pracy w danym miejscu” – zauważył RPO. Za nauczycieli – w świetle art. 3 pkt 1 KN, nie można uznać np. osób o kwalifikacjach nauczycielskich zatrudnionych na podstawie umowy cywilnoprawnej albo też emerytowanych pedagogów. „W tym zakresie przedmiotowe rozporządzenie narusza przepisy ustawy – Karta
Nauczyciela” – czytamy w piśmie RPO do minister edukacji Anny Zalewskiej.
Rzecznik przywołał stanowisko ZNP we wniosku skierowanym do Głównego Inspektora Pracy z 13 marca 2019 r., w którym podważono kierowanie nauczycieli z jednej szkoły do pracy w komisjach nadzorujących egzaminy w innej placówce. „Ponieważ pracodawcą nauczyciela jest wyłącznie szkoła lub placówka, w której jest zatrudniony, należałoby przyjąć, że obowiązek pracy w zespole nadzorującym dotyczy wyłącznie tej szkoły lub placówki. Dyrektor szkoły nie ma prawa delegować nauczyciela do pracy na rzecz innej szkoły, z którą nauczyciela nie wiąże stosunek pracy. W obecnym stanie prawnym dyrektorzy szkół nie mają także możliwości zatrudnienia osoby wyłącznie do pracy w zespole nadzorującym, ponieważ taka praca jest rozliczana w ramach czasu pracy nauczyciela już zatrudnionego” – zauważył RPO.
Adam Bodnar zwrócił też uwagę na niepokój, jaki może wywołać kwestia braku zaświadczenia o niekaralności czy też badań lekarskich u osób kierowanych na podstawie nowych przepisów do pracy przy egzaminach. „Podnoszone są obawy, że zaangażowanie do zespołów nadzorujących osób niespełniających tych warunków może stanowić w przyszłości podstawę unieważnienia egzaminów przeprowadzonych z udziałem takich osób” – ostrzegł RPO.
Ponadto nowelizowane rozporządzenia weszły w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia. Tymczasem informacja o sposobie organizacji i przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty, gimnazjalnego i maturalnego powinna być ogłaszana przez Centralną Komisję Egzaminacyjną nie później niż do dnia 10 września roku szkolnego, w którym są przeprowadzane egzaminy. „Taki tryb wprowadzania regulacji prawnych jest sprzeczny z zasadą poprawnej legislacji, może podważać zaufanie obywateli do państwa oraz wprowadzać atmosferę niepokoju i chaosu w szkołach, które znajdują się obecnie w bardzo trudnej sytuacji ze względu na konieczność przeprowadzenia egzaminów dla podwójnej liczby uczniów ubiegających się o przyjęcie do szkół średnich” – czytamy w piśmie RPO do MEN.
RPO podsumował: „Rzecznik Praw Obywatelskich pragnie podkreślić, że szczególnie w tak wrażliwej i ważnej kwestii, jaką jest przeprowadzanie egzaminów szkolnych dla młodzieży, należy dbać o zgodności z prawem, przewidywalność reguł i zapewnienie spokoju pracy kadry szkolnej”
(PS, GN)