Wielu nauczycieli zmroziła informacja o tym, że rząd może pozbawić tę grupę zawodową prawa do strajku, nadając pedagogom status urzędników państwowych. Taki status ma większość nauczycieli w Niemczech (ale nie wszyscy). Przypominamy artykuł Głosu o niemieckich nauczycielach, którzy mimo zakazu – strajkowali.
O edukacji we Frankfurcie nad Menem. Inaczej czy podobnie?
Nauczyciele w Niemczech są urzędnikami państwowymi (w większości) i nie mogą strajkować. Ale w ostatnich latach strajkowali, mimo że grożą im za to kary dyscyplinarne… Jakie są problemy pedagogów nad Menem?
U naszych zachodnich sąsiadów pensja nauczyciela zależy wyłącznie od stażu zawodowego, a nie od oceny pracy. Ale tak jak w Polsce wszyscy narzekają na coraz większą biurokrację. Jakie są jeszcze różnice i podobieństwa sytuacji pedagogów w Niemczech i w naszym kraju?
Motywem przewodnim wizyty studyjnej polskiej grupy związkowej we Frankfurcie nad Menem, gdzie mieści się siedziba Zarządu Głównego niemieckiego związku nauczycieli GEW (Gewerkschaft Erziehung und Wissenschaft), była wymiana doświadczeń nauczycielskich i związkowych na poziomie regionalnym i krajowym*.
GEW w Niemczech jest – tak jak ZNP w Polsce – największym związkiem działającym w oświacie. Zrzesza ponad 280 tys. nauczycieli i wychowawców pracujących w różnych typach placówek (od przedszkola po uczelnie). GEW należy do niemieckiej konfederacji związków zawodowych DGB, w skład której wchodzi osiem branż (jedna z nich – kolejarze – zorganizowała strajk akurat w czasie wizyty studyjnej ZNP).
Dyscyplinarka za strajk
Polityka oświatowa w Niemczech jest zdecentralizowana. To na poziomie landu zapadają najważniejsze decyzje dotyczące edukacji i nauczycieli (umów i płac). O sytuacji nauczycieli w Hesji opowiadały przedstawicielki GEW (w tym landzie leży Frankfurt).
W landzie (odpowiednik okręgu ZNP) Hesja są 44 oddziały GEW. Każdy z nich ma swojego przewodniczącego pracującego na rzecz związku społecznie. Oddziały tworzą cztery regiony. Decyzje są podejmowanie na poziomie Zarządu GEW w Hesji, oprócz niego na poziomie landu działa kilka merytorycznych komisji, np. kobiet, seniorów.
– Celem naszych działań jest poprawa warunków pracy, negocjowanie dobrych umów zbiorowych i walka o prawo do strajku, które jest prawem człowieka – mówiła Maike Wiedwald, jedna z dwóch przewodniczących Zarządu GEW w Hesji. Drugą przewodniczącą jest Birgit Koch. – Ten model zarządzania sprawdził się u nas, obie kierujemy związkiem w Hesji liczącym ponad 25 tys. członków. Jesteśmy wybierane na trzy lata. Mamy jedno wspólne biurko, ale dwa telefony, bo kontaktujemy się codziennie z członkami związku – mówiła Birgit Koch.
– Celem naszych działań jest poprawa warunków pracy, negocjowanie dobrych umów zbiorowych i walka o prawo do strajku, które jest prawem człowieka – mówiła Maike Wiedwald, jedna z dwóch przewodniczących Zarządu GEW w Hesji.
Skąd walka o prawo do strajku? W Niemczech zdecydowana większość nauczycieli ma status urzędników państwowych. Niemcy mówią o nich nauczyciele zatrudnieni „dożywotnio”, ponieważ umowa zwarta z ministerstwem gwarantuje im pracę do emerytury, a potem wysokie świadczenie w wysokości 71 proc. pensji. Jednak ci nauczyciele nie mogą strajkować. To dotyczy aż ok. 80 proc. wszystkich pedagogów!
Prawo do strajku mają tylko pozostali nauczyciele zatrudniani na kontraktach. Tych – w zależności od landu – jest od 10 do 20 proc. Ich pensje są nieco wyższe, ale tylko brutto. Po opłaceniu różnych składek, m.in. zdrowotnej, emerytalnej, „na rękę” zarabiają mniej niż „dożywotni”.
Mimo tego zakazu trzy lata temu odbył się strajk, w którym brali udział także nauczyciele mający status urzędników. – Strajkowaliśmy solidarnie wszyscy, domagając się wyższych wynagrodzeń dla nauczycieli wczesnoszkolnych, którzy dziś nie mają szans na najwyższe zarobki. To są przede wszystkim kobiety. W Hesji strajkowało ponad 6 tys. nauczycieli „dożywotnich” – mówiła Birgit Koch. Za udział w strajku grożą kary dyscyplinarne i miejscowe kuratorium wszczęło postępowania wobec strajkujących. – Na razie zawieszono je, bo kuratorium nie było w stanie prowadzić tylu postępowań. Czekamy na umorzenie – wyjaśniała Birgit Koch.
Strajkowaliśmy solidarnie wszyscy, domagając się wyższych wynagrodzeń dla nauczycieli wczesnoszkolnych, którzy dziś nie mają szans na najwyższe zarobki. W Hesji strajkowało ponad 6 tys. nauczycieli ze statusem urzędników
Pensja w euro
Wynagrodzenie niemieckich nauczycieli jest uzależnione przede wszystkim od stażu i stopni zaszeregowania (od A1 do A15), a nie od oceny pracy. Dwa ostatnie stopnie zaszeregowania (A14 i A15) dotyczą głównie dyrektorów. Większość nauczycieli ma kategorię płacową A13, z wyjątkiem nauczycielek wczesnoszkolnych, które zarabiają mniej.
Niektóre landy oferują nauczycielom specjalne dodatki do pensji, bo nasi sąsiedzi mają duży problem z rekrutacją kadry. – W całych Niemczech brakuje nauczycieli. Przyjmuje się nawet pracowników bez kwalifikacji – mówił wiceprzewodniczący GEW Andreas Keller. – Na przykład w Berlinie początkujący nauczyciel od razu może liczyć na pensję pedagoga z 10-letnim stażem.
W całych Niemczech brakuje nauczycieli. Przyjmuje się nawet pracowników bez kwalifikacji. Na przykład w Berlinie początkujący nauczyciel od razu może liczyć na pensję pedagoga z 10-letnim stażem.
W Berlinie zarobki w szkole są zresztą najlepsze w kraju. Początkujący zarabiają tam 4,7 tys. euro brutto (2,6 tys. euro netto), a doświadczeni 5,3 tys. euro brutto (2,9 tys. euro netto). Najniższe zarobki są natomiast w południowo-zachodnich Niemczech – w landzie Nadrenia-Palatynat: od 3,2 tys. euro brutto (2,6 tys. euro netto) do 3,7 tys. euro brutto ( 2,9 tys. euro netto). – Wynagrodzenie nauczycieli w stosunku do średnich zarobków w kraju jest na dobrym poziomie – mówili związkowcy z GEW. – Co dwa lata negocjujemy z ministerstwem stawki.
*Wizyta studyjna ZNP w GEW odbyła się 17-20 grudnia 2018 r.
Oprac. na podstawie artykułu z GN nr 51-52 z 19-26 grudnia 2018 r.
Na zdjęciu: związkowcy z centrali DGB, w której zrzeszony jest także związek nauczycieli GEW. Wielka manifestacja związkowa przeciwko kryzysowi i na rzecz paktu socjalnego, Berlin, 16 maja 2009 r. Archiwum GN