Ochrony i promowania dostępu do bezpłatnej i powszechnej edukacji domaga się Parlament Europejski w ramach przyjętych niedawno propozycji reformy Unii Europejskiej. Deputowani do PE zaproponowali ujednolicenie i ściślejszą współpracę systemów oświaty poszczególnych państw członkowskich. Edukacja ma się stać jedną ze wspólnych polityk UE. To byłaby przełomowa i historyczna decyzja wspólnoty.
Komisja Konstytucyjna Parlamentu Europejskiego przyjęła 7 listopada br. propozycję szerokich zmian w funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Ich akceptacja znacząco zmieniłaby m.in. sposób podejmowania decyzji w UE. To obszerny dokument dotyczący wszystkich aspektów funkcjonowania wspólnoty i poszczególnych polityk UE, w tym edukacji.
Jakich zmian oczekują posłowie PE?
Według Komisji Konstytucyjnej PE, wspólnota musi zadbać o jakość publicznej i bezpłatnej oświaty. „Proponuje się, aby Unia dążyła do ochrony i promowania dostępu do bezpłatnej i powszechnej edukacji, instytucjonalnej i indywidualnej wolności akademickiej oraz praw człowieka zgodnie z definicją zawartą w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej” – czytamy w dokumencie.
Europosłowie wezwali Unię do „opracowania wspólnych celów i standardów w zakresie edukacji, które promują wartości demokratyczne i praworządność, a także umiejętność korzystania z technologii cyfrowych i ekonomicznych”. PE chciałby też, by Unia promowała współpracę i spójność systemów oświaty poszczególnych krajów członkowskich „gwarantując jednocześnie tradycje kulturowe i różnorodność regionalną”.
Komisja PE wezwała UE do opracowania wspólnych dla wszystkich standardów kształcenia zawodowego „w celu zwiększenia mobilności pracowników”.
Najważniejszą propozycją Komisji Konstytucyjnej UE stało się jednak nadanie edukacji znacząco większej roli w polityce UE niż to jest obecnie. Dziś oświata znajduje się na drugim planie zainteresowania wspólnoty pozostawiając wszystkie uprawnienia poszczególnym państwom członkowskim. Unia reguluje tylko bardzo ogólnie kwestie dotyczące np. uznawania kwalifikacji zawodowych i akademickich oraz prowadzi programy europejskie nakierowane na młodzież, studentów i nauczycieli, jak np. Erasmus+.
Wkrótce ma się to zmienić, a oświata awansuje do kluczowych polityk Unii Europejskiej. Europosłowie chcą bowiem zmian w art. 4 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej. To jeden z najważniejszych punktów traktatu określającego tzw. wspólne polityki UE, których działalność regulują zarówno przepisy Unii Europejskiej (wspólne dla wszystkich krajów) jak i przepisy przyjmowane przez poszczególne państwa członkowskie.
Komisja Konstytucyjna zaproponowała wpisanie na listę wspólnych polityk edukację, zwłaszcza jeśli chodzi o „kwestie ponadnarodowe, takie jak wzajemne uznawanie stopni naukowych, ocen, umiejętności i kwalifikacji”. To oznacza, że Unia Europejska będzie mogła tworzyć np. wspólne dla systemów oświaty we wszystkich krajach członkowskich listy umiejętności koniecznych do opanowania przez uczniów.
Edukacja znajdzie się więc na tym samym poziomie zainteresowania UE, co np. rolnictwo, handel, ochrona konsumentów, czy rynek wewnętrzny.
Można się spodziewać, że awans edukacji do polityk wspólnych spowoduje znaczące większe niż to jest dotychczas nakłady UE na szkoły i uczelnie wyższe.
Komisja Konstytucyjna zamierza ponadto zmienić punkt w Traktacie o UE o poparciu UE dla „postępu społecznego” i podkreślić znaczenie współpracy ze związkami zawodowymi.
„Unia uwzględnia wymogi związane ze wspieraniem wysokiego poziomu zatrudnienia, zapewnieniem odpowiedniej ochrony socjalnej, zwalczaniem wykluczenia społecznego oraz wysokim poziomem edukacji, szkolenia i ochrony zdrowia ludzkiego, a także skutecznym korzystaniem z demokratycznych praw zbiorowych związków zawodowych” – taki zapis ma zostać dodany do Traktatu o UE.
Zmianie ulec ma też art. 165 Traktatu dotyczący edukacji. Zostanie tam wpisany fragment odnoszący się do konieczności wypracowania „wspólnych celów i standardów edukacji promującej wartości demokratyczne i praworządność oraz wiedzę cyfrową i ekonomiczną”.
Komisja Kultury i Edukacji PE poparła zmiany w Traktacie o UE. Komisja zgłosiła konieczność stworzenia „wspólnych minimalnych standardów w edukacji, bez uszczerbku dla kompetencji krajowych i regionalnych, koncentrując się na następujących tematach: edukacja obywatelska obejmująca wartości Unii i historia Europy, umiejętności cyfrowe, umiejętność korzystania z mediów i informacji, nauka języków, edukacja ekologiczna, umiejętności miękkie, znajomość ekonomii i edukacja w zakresie STEAM (nauki ścisłe, technologia, inżynieria, sztuka i matematyka)”.
Komisja edukacji PE uznała, że propozycje zmian w Traktacie o UE „mają kluczowe znaczenie dla wzmocnienia legitymacji demokratycznej projektu europejskiego, utrzymania poparcia obywateli dla naszych wspólnych celów i wartości, a także wzmocnienia naszej różnorodności i bogactwa kulturowego w celu wspierania połączenia z Europą i bardziej inkluzywną Unią”.
Propozycje zmian w Traktacie o UE zostaną przegłosowane na forum plenarnym PE zaplanowanym na 20-23 listopada br.
(PS, GN)