14 lutego 1942 r. Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski wydał rozkaz o przekształceniu Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową. AK jest uważana za największe i najlepiej zorganizowane podziemne wojsko działające w okupowanej przez nazistowskie Niemcy Europie.
AK liczyła wówczas ponad 100 tys. żołnierzy i oficerów przygotowujących się do powstania narodowego. Wśród nich było wielu członków Związku Nauczycielstwa Polskiego, który podczas okupacji działał po konspiracyjna nazwą Tajnej Organizacji Nauczycielskiej. TON prowadząc konspiracyjną działalność oświatową był częścią Polskiego Państwa Podziemnego. Ale członkowie ZNP/TON uczestniczyli także w podziemnych strukturach wojskowych. Przykładem jest choćby syn wiceprezesa ZNP Juliana Smulikowskiego (1880-1934) – Adam Ignacy Juliusz Smulikowski.
Wspomnienie o Adamie Smulikowskim (1906-1989) – działaczu ZNP i żołnierzu Armii Krajowej, autorstwa dr Piotra Wierzbickiego, będzie można przeczytać na łamach Głosu Nauczycielskiego – w numerze 8 z 19 lutego 2020 r. Przypomnijmy, że Adam Smulikowski był kurierem podziemia, ale przede wszystkim był jednym z oficerów nadzorujących i organizujących trasy kurierskie, zapewniając w ten sposób ważny kanał łączności pomiędzy Komendą Główną AK a Naczelnym Wodzem i rządem w Londynie.
W piątek przed tablicą upamiętniającą gen. dyw. Stefana Roweckiego „Grota” na warszawskiej Ochocie odbędą się oficjalne obchody 78. rocznicy przekształcenia ZWZ w Armię Krajową. Podczas uroczystości słowo o pierwszym Komendancie Głównym AK wygłosi bratanica generała Krystyna Rowecka-Trzebicka. Głos zabierze także Szef UdSKiOR Jan Józef Kasprzyk. Uroczystości odbędą się także w innych miastach.
Korzenie Armii Krajowej sięgają zawiązanej w nocy z 26 na 27 września 1939 r. przez grupę wyższych oficerów z gen. Michałem Karaszewiczem-Tokarzewskim, przy współudziale prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego, konspiracyjnej organizacji Służba Zwycięstwu Polski. Stała się ona zalążkiem rozbudowanego później Polskiego Państwa Podziemnego. SZP została przekształcona w 1940 r. w Związek Walki Zbrojnej. Decyzja o powstaniu AK była podyktowana koniecznością scalenia polskich konspiracyjnych oddziałów zbrojnych i podporządkowania ich rządowi RP w Londynie.
Kolejnymi dowódcami AK byli generałowie: Stefan Rowecki ps. Grot, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i kampanii wrześniowej, zamordowany w sierpniu 1944 r. w KL Sachsenhausen – do 30 czerwca 1943 r., Tadeusz Komorowski ps. Bór – do 2 października 1944 r., Leopold Okulicki ps. Niedźwiadek – do 19 stycznia 1945 r. Dowódca AK podlegał Naczelnemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych.
(JK, GN)
Fot: Wiceprezes ZNP Julian Smulikowski z synem Adamem, odbywającym wówczas kurs podoficerski w Szkole Podchorążych w Zambrowie (Warszawa, lata 30. XX w.). Fotografia z archiwum rodziny Smulikowskich