Instytutu Badań nad Renesansem i Barokiem im. Jana i Piotra Kochanowskich – tak nazywa się instytucja, którą na krótko przed swoją dymisją powołał minister edukacji Przemysław Czarnek. Szef MEiN zrobił to nie ustawą, czy rozporządzeniem, ale zwykłym zarządzeniem, które nie było z nikim konsultowane. A wszystko to w oparciu o przepisy ustawy dotyczącej tworzenia i organizacji instytucji kultury.
Zarządzenie Czarnka z 3 listopada 2023 r. „w sprawie utworzenia państwowej instytucji kultury – Instytutu Badań nad Renesansem i Barokiem im. Jana i Piotra Kochanowskich” ukazało się w „Dzienniku Urzędowym Ministra Edukacji i Nauki”.
Ponieważ nie jest to ustawa czy rozporządzenie, akt powołujący do życia nowy instytut nie został opublikowany w „Dzienniku Ustaw”, który jest codziennie przeglądany przez ekspertów, prawników i dziennikarzy. Do „Dziennika Urzędowego” zagląda się zdecydowanie rzadziej.
Zarządzenie Czarnka nie musiało też być z nikim konsultowane, jak to się dzieje z projektami rozporządzeń czy ustaw. Nie zostało ponadto opublikowane w rządowym rejestrze wszystkich projektów prowadzonym przez Rządowe Centrum Legislacji.
Zgodnie z Konstytucją RP, zarządzenia ministrów „mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty”.
Zarządzenia mogą być wydawane „tylko na podstawie ustawy”. Co ciekawe, Czarnek powołał się w tym przypadku na ustawę z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Czyli akt prawny dotyczący nie oświaty czy szkolnictwa wyższego, ale kultury.
A konkretnie, na art. 8 tej ustawy, który mówi, że ministrowie „organizują działalność kulturalną, tworząc państwowe instytucje kultury, dla których prowadzenie takiej działalności jest podstawowym celem statutowym”. Jak również na art. 11 ust. 1, który zakłada, że „Organizator wydaje akt o utworzeniu instytucji kultury, w którym określa jej przedmiot działania, nazwę i siedzibę, a także określa czy dana instytucja kultury jest instytucją artystyczną w rozumieniu ust. 2. Może być utworzona instytucja kultury prowadząca działalność kulturalną w więcej niż jednej formie organizacyjnej, wymienionej w art. 2”.
W ten sposób Przemysław Czarnek, jako minister edukacji, powołał zwykłym zarządzeniem, czyli aktem prawa niskiej rangi mającym regulować np. funkcjonowanie resortu edukacji, instytucję kultury, której nazwa sugeruje, że ma być placówką badawczą – Instytutu Badań nad Renesansem i Barokiem im. Jana i Piotra Kochanowskich.
Siedzibą instytutu jest Zamość, czyli miasto w okręgu wyborczym Przemysława Czarnka.
Do zadań instytutu należy natomiast:
1) popularyzacja dziedzictwa kulturowego Pierwszej Rzeczypospolitej, w tym upowszechnianie badań naukowych z tego zakresu oraz wspieranie studiów nad kulturą staropolską;
2) wspieranie badań naukowych z zakresu literatury i kultury staropolskiej oraz upowszechnianie ich wyników;
3) integracja krajowego i międzynarodowego środowiska naukowego zajmującego się kulturą staropolską, w tym zwłaszcza literaturą i kulturą renesansu i baroku;
4) tworzenie, prowadzenie i rozwijanie baz danych związanych z przedmiotem działalności Instytutu;
5) wspieranie Akademii Zamojskiej w prowadzeniu badań naukowych w zakresie historii literatury polskiej i pedagogiki oraz działalności edukacyjnej i kulturalnej, związanych z przedmiotem działalności Instytutu.
W zarządzeniu niestety brakuje informacji, jakim budżetem będzie dysponowała nowa jednostka powołana przez Przemysława Czarnka.
(PS, GN)