Dr Błażej Mądrzycki po webinarze RSzWiN ZNP: Związki zawodowe są ważne dla społeczeństwa obywatelskiego

Oczywiście, zależało nam też na tym, żeby pokazać, czym są dzisiaj związki zawodowe. Kiedyś były kojarzone głównie z ruchem robotniczym, dzisiaj są to organizacje zrzeszające także „robotników myśli”, osoby pracujące na uczelniach wyższych, w szkolnictwie, osoby które dostrzegają istotę stosunków pracy. Taką organizacją jest ZNP. Funkcjonowanie związków zawodowych jest fundamentem nowoczesnych społeczeństw, dojrzałości, dialogu. Dialog społeczny ze stroną związkową jest rozwinięty na całym świecie, nie tylko w państwach skandynawskich, które są wskazywane jako wzór rozwoju i stabilności.

Z dr. Błażejem Mądrzyckim, wiceprezesem Rady Uczelnianej ZNP w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, rozmawia Jarosław Karpiński

„Pandemia. Nowa rzeczywistość?” – pod takim tytułem Rada Szkolnictwa Wyższego i Nauki ZNP zorganizowała webinarium, podczas którego akademicy – członkowie Związku starali się odpowiedzieć na pytania o długofalowe skutki pandemii dla gospodarki, polityki i społeczeństwa. Jaka idea towarzyszyła organizacji tego wydarzenia?

– Jako Rada Szkolnictwa Wyższego i Nauki ZNP postanowiliśmy zaprosić do udziału w debacie ekspertów reprezentujących różne dyscypliny nauki, z którymi mamy ułatwiony kontakt, ponieważ są członkiniami i członkami Związku, i zapytać ich jak odnoszą się do pandemicznej rzeczywistości. Interesowało nas też to jak widzą naszą przyszłość w związku z COVID-19. Chcieliśmy by na te pytania spróbowali odpowiedzieć tacy specjaliści jak: politolog, prawnik, ekonomiści. Dla nas wszystkich jest istotne by mieć świadomość jak pandemia może się potoczyć i jak może wpłynąć na życie każdego z nas.

Co wynika z tej debaty? Można mówić o jakichś generalnych konkluzjach?

– Zgodziliśmy się co do tego, że ogromną rolą partnerów społecznych, w tym zawiązków zawodowych, jest to by poprzez różne obszary aktywności także poprzez wpływ na ustawodawstwo, proponować konkretne rozwiązania, być swego rodzaju drogowskazem w warunkach pandemii. Nie chciałbym krytykować rozwiązań, które zostały już przyjęte czy wskazane przez rządzących, bo przecież niektóre są słuszne i potrzebne. Ale trzeba zwrócić uwagę na to jak ważne są szeroko pojmowane konsultacje społeczne w tej wrażliwej, pandemicznej sytuacji, zaangażowanie partnerów społecznych w podejmowanie decyzji.

Mówiliśmy z jednej strony o tak wydawałoby się trywialnych sprawach jak poczucie sprawiedliwości, czy prawa człowieka w pandemii, ale są to też przecież sprawy systemowe, ustrojowe. Nie możemy doprowadzać do takich sytuacji w których obywatele nie czują się bezpiecznie nie tylko ze względu na samą pandemią, ale także przez towarzyszący jej niepokój o pracę, edukację, opiekę lekarską itd. Państwo powinno ich wspierać.

Była też mowa o roli związków zawodowych w społeczeństwie obywatelskim i przy okazji była to promocja ZNP, bo warto jeszcze raz podkreślić, że wszyscy dyskutanci to członkowie Związku.

– Oczywiście, zależało nam też na tym, żeby pokazać, czym są dzisiaj związki zawodowe. Kiedyś były kojarzone głównie z ruchem robotniczym, dzisiaj są to organizacje zrzeszające także „robotników myśli”, osoby pracujące na uczelniach wyższych, w szkolnictwie, osoby które dostrzegają istotę stosunków pracy. Taką organizacją jest ZNP. Funkcjonowanie związków zawodowych jest fundamentem nowoczesnych społeczeństw, dojrzałości, dialogu. Dialog społeczny ze stroną związkową jest rozwinięty na całym świecie, nie tylko w państwach skandynawskich, które są wskazywane jako wzór rozwoju i stabilności.

Kiedyś podczas jakiejś konferencji zwróciłem uwagę, że w moim przekonaniu związek zawodowy jest naturalnym partnerem pracodawcy. Ktoś siedzący obok mnie zaczął mnie szturchać i poprawiać, że chyba miałem na myśli „partnera pracowników”. A mnie chodziło właśnie o partnera pracodawcy. Dlaczego? Bo w związku zawodowym są pracownicy, którzy wiedzą co się dzieje u tego pracodawcy i mogą mu podpowiedzieć różne rozwiązania – dbać o dobro całego zakładu jako pewnej wspólnoty.

Także w dużo szerszym systemie jakim jest państwo możemy sygnalizować na co warto zwrócić uwagę, co należałoby poprawić. Bo ustawodawca nie jest wszechobecny, nie wie wszystkiego i nieraz warto mu coś podpowiedzieć. Zresztą, proszę zwrócić uwagę, że prawo tworzy się dla społeczeństwa, wkład strony społecznej czyli związków zawodowych w jego tworzenie jest zatem logiczny. Stąd też promocja osób, które są w Związku i mają doskonałe rozeznanie w swoich dziedzinach nauki i które są niezwykle cennym źródłem wiedzy. Debata miała więc istotny walor edukacyjny.

Nie brakuje jednak głosów, że dziś rola związków zawodowych słabnie. Jak zmienić postrzeganie związków w społeczeństwie?

– Dlatego takie debaty mają też bardzo istotny wymiar społeczny. Pozwalają bowiem spojrzeć na związek zawodowy w trochę inny sposób. Można odnieść wrażenie, że w Polsce bardzo prężnie działają tzw. NGO, organizacje pozarządowe, think-tanki. Są bardzo modne i popularne w mediach. Natomiast dość często słyszymy opinie o końcu związków zawodowych. A czym jest związek zawodowy? Otóż związek jest swego rodzaju NGO, tyle tylko że dużo starszym i inaczej się nazywa. Najistotniejsza różnica jest jednak taka, że związki w Polsce mają umocowanie konstytucyjne i mają niezwykle stabilne fundamenty prawne w przeciwieństwie do innych organizacji społecznych. Dlatego związki zawodowe mają wciąż dużą rolę do odegrania, w tym i kształtowaniu ładu po kryzysie spowodowanym pandemią COVID-19.

Co dalej, planujecie już organizację kolejnych debat?

– Tak, planujemy już kolejne spotkania i tematy do dyskusji. W maju chcielibyśmy porozmawiać na temat ewaluacji w szkolnictwie wyższym ponieważ w najbliższym czasie będą jej poddane polskie uczelnie. W 2018 r. pojawiła się tzw. Konstytucja dla nauki, inaczej zwana ustawą 2.0 albo ustawą Gowina. Jej następstwem ma być przeprowadzenie procesu ewaluacji uczelni wyższych, pochylenie się nad ich kondycją, co będzie się bezpośrednio odnosiło do akademików, którzy są zatrudnieni w tych uczelniach. To jest bardzo istotny proces, o którym chcemy porozmawiać. Jako nowoczesny Związek chcemy też tworzyć bazę networkingową, żeby mieć ze sobą kontakt i przyglądać się wspólnie temu jak ta ewaluacja będzie przebiegać. A zależy nam, żeby przebiegła bez problemów.

Chciałbym także zorganizować spotkanie poświęcone szeroko pojmowanej edukacji, porozmawiać na temat procesów kształcenia. Przez pandemię ten proces jest utrudniony. To zagadnienie pojawiło się nam już w trakcie ostatniego. To takie najbliższe plany, ale wciąż powstają nowe jestem pewien, że mamy sporo ważnych społecznie tematów do przedyskutowania, taka nasza rola.

Dziękuję za rozmowę.

Fot: Błażej Mądrzycki

*W debacie wzięli udział: dr hab. Rafał Chwedoruk, prof. UW (ZNP w Uniwersytecie Warszawskim), dr Jowanka Jakubek-Lalik (ZNP w Uniwersytecie Warszawskim), dr hab. Maria Płonka, prof. UEK (ZNP w Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie) i dr hab. Mariusz Próchniak, prof. SGH (ZNP w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie), prowadzenie: dr Błażej Mądrzycki (ZNP w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach).

Debatę można obejrzeć w całości tutaj.