Edukacja emocjonalna staje się kluczowym elementem rozwoju młodych ludzi, a rola nauczyciela w tym procesie jest nieoceniona. Szkoła, chociaż koncentruje się na realizacji programu nauczania, coraz bardziej dostrzega, jak ważny jest rozwój emocjonalny uczniów. Eksperci w zakresie zdrowia psychicznego podkreślają, że nie możemy dłużej ignorować tego aspektu edukacji – w tym wszystkim to nauczyciele odgrywają centralną rolę w budowaniu zdrowego środowiska emocjonalnego dla młodzieży.
Szkoła jako miejsce integracji emocjonalnej
Z punktu widzenia uczniów, szkoła pełni różnorodne funkcje: to nie tylko miejsce nauki, ale także przestrzeń społecznej interakcji. To właśnie tutaj, pod czujnym okiem nauczycieli, uczniowie uczą się relacji z rówieśnikami, nawiązują przyjaźnie, a także przeżywają emocjonalne wyzwania. Nauczyciele mają ogromny wpływ na kształtowanie tych doświadczeń, tworząc bezpieczne środowisko, w którym młodzież może rozwijać swoje umiejętności emocjonalne.
Jednocześnie widoczny jest poważny kryzys zdrowia psychicznego wśród uczniów. Pandemia dodatkowo pogłębiła ten problem, sprawiając, że wielu młodych ludzi zmaga się z samotnością, brakiem motywacji czy trudnościami w radzeniu sobie z emocjami. „Ponad połowa uczniów nie ma motywacji do działania, a 29 proc. ma podejrzenie depresji” – mówi raport Fundacji Unaweza. Nauczyciele, jako pierwsza linia wsparcia, są tymi, którzy mogą dostrzec te problemy i odpowiednio reagować, zapewniając uczniom niezbędne wsparcie emocjonalne.
Na pomoc emocjom – rola nauczyciela
Coraz więcej specjalistów postuluje wprowadzenie zajęć wspierających edukację emocjonalną. To właśnie nauczyciele mogą pełnić w tej kwestii kluczową rolę. Emocje, zarówno nasze własne, jak i innych, często są trudniejsze do zrozumienia niż myśli. Tymczasem, jak twierdzą psycholodzy, zdolność do ich rozpoznawania i regulowania jest niezbędna do udanego funkcjonowania w społeczeństwie.
Edukacja emocjonalna to klucz do rozwoju
Emocje są sygnałami informującymi nas o tym, co dzieje się z nami i wokół nas. W edukacji emocjonalnej kluczowe jest, aby nauczyciele pomagali uczniom w ich rozpoznawaniu i właściwym reagowaniu na nie. – Rozpoznawanie emocji nie zawsze jest proste. Nawet dorosłym zdarza się mylić smutek ze złością – podkreśla Marta Bartosik-Piotrowska, ekspertka z wydawnictwa Emocjolandia. Nauczyciele, posiadając wiedzę i doświadczenie, mogą stanowić cenne wsparcie w tym procesie dla uczniów, pomagając im zrozumieć, co czują i dlaczego.
Marta Bartosik-Piotrowska, autorka Emocjolandia.pl
Nauczyciel jako przewodnik po świecie emocji
Wprowadzenie edukacji emocjonalnej do szkół może być doskonałym rozwiązaniem, a nauczyciele są w tym kluczowymi przewodnikami. Według ekspertów emocje to przedmiot praktyczny. Uczymy się ich przez przykład i modelowanie zachowań.
Nauczyciele, którzy otwierają się na uczniów, szybko zauważają, jak pozytywnie wpływa to na ich rozwój. – Nauczyciele opowiadali mi, że gdy pokonali swoje obawy, uczniowie także się otwierali, a ich zainteresowanie zajęciami wzrastało – relacjonuje Marta Bartosik-Piotrowska. Dzięki bliskim relacjom, nauczyciele mogą również wykryć różne problemy, z którymi borykają się uczniowie, co pozwala na wczesną interwencję i wsparcie.
Zabawy i dyskusje – narzędzia pracy nauczyciela
Marta Bartosik-Piotrowska, ekspertka w dziedzinie edukacji emocjonalnej, podkreśla, że włączanie narzędzi wspierających rozwój emocji i zarządzanie stresem do codziennej pracy w szkole może znacząco podnieść jakość procesu edukacyjnego. Jak zauważa: – Rozwijanie kompetencji emocjonalnych u dzieci i młodzieży nie tylko pomaga im lepiej funkcjonować w grupie, ale również zwiększa ich zdolność do rozwiązywania problemów i radzenia sobie w trudnych sytuacjach.
Jednym z przykładów takich narzędzi jest „Wieża Emocji”, która pozwala w interaktywny sposób omawiać z uczniami trudne tematy związane z emocjami. Uczniowie, budując wieżę z drewnianych klocków i odpowiadając na pytania dotyczące emocji, uczą się wyrażać swoje uczucia w bezpiecznej atmosferze. To narzędzie jest świetnym pomysłem na urozmaicenie zajęć grupowych w świetlicach, bibliotekach czy na godzinach wychowawczych.
Takim kompleksowym rozwiązaniem, które można wprowadzić w ramach godzin wychowawczych, są również karty pracy „Zadania na godzinę wychowawczą”. Mogą one stać się częścią regularnego planu zajęć, pomagając w rozwijaniu kompetencji emocjonalnych uczniów na przestrzeni całego semestru. – Systematyczne wdrażanie zadań z zakresu edukacji emocjonalnej daje uczniom narzędzia do radzenia sobie z emocjami i stresem, co bezpośrednio wpływa na ich samopoczucie i sukcesy w nauce – podkreśla Bartosik-Piotrowska. Systematyczne realizowanie tych zadań wspiera rozwój umiejętności rozpoznawania, nazywania i radzenia sobie z emocjami, co przekłada się na lepsze relacje między uczniami oraz zwiększa ich zdolności radzenia sobie z wyzwaniami codziennego życia.
„Zadania na godzinę wychowawczą”
Kolejną propozycją są „Karty Emocji„, które można wykorzystać zarówno w terapii, jak i w codziennej pracy z uczniami. Dzięki 54 kartom przedstawiającym różne emocje, dzieci uczą się je rozpoznawać i nazywać, co sprzyja lepszej komunikacji w klasie i poza nią. Karty te mogą być stosowane jako punkt wyjścia do rozmów na lekcjach wychowawczych, a także w ramach integracji grupowej.
Marta Bartosik-Piotrowska rekomenduje również pracę z zeszytem ćwiczeń „Radzę sobie ze stresem”, który jest dedykowany starszym uczniom w wieku 9–16 lat. Zeszyt pomaga młodzieży zrozumieć źródła stresu i rozwijać skuteczne techniki jego zarządzania. Nauka radzenia sobie ze stresem to kluczowy element w rozwoju młodych ludzi, który pozwala im lepiej funkcjonować nie tylko w szkole, ale również w codziennym życiu – mówi ekspertka. Ćwiczenia te świetnie sprawdzają się na lekcjach wychowawczych, zwłaszcza jako element systematycznego planu działania na cały semestr, gdzie co tydzień można poświęcić czas na rozwój kompetencji emocjonalnych uczniów. Taki systematyczny plan może obejmować cykl zajęć dotyczących radzenia sobie ze stresem, rozwijania empatii czy pracy z emocjami.
Zeszyt ćwiczeń „Radzę sobie ze stresem”
Wszystkie te narzędzia mogą być z powodzeniem wkomponowane w proces dydaktyczny, wspierając nie tylko rozwój emocjonalny uczniów, ale także poprawiając atmosferę w klasie i wzmacniając relacje między uczniami a nauczycielami.
Edukacja emocjonalna to przyjemna odmiana od rutyny
Zajęcia z zakresu edukacji emocjonalnej mogą być przyjemną odskocznią od szkolnej rutyny, zarówno dla nauczyciela, jak i ucznia. Dzięki nim nauczyciele mogą zyskać nowe narzędzia do budowania relacji z uczniami, a uczniowie – umiejętności, które będą procentować przez całe życie.
Edukacja emocjonalna staje się nieodłącznym elementem nowoczesnego systemu szkolnego, wpływając nie tylko na rozwój osobisty uczniów, ale również na poprawę atmosfery w klasie. Wprowadzenie do codziennej pracy narzędzi wspierających zarządzanie emocjami pozwala młodzieży lepiej radzić sobie z wyzwaniami, jakie niesie ze sobą dorastanie. Dzięki takim inicjatywom nauczyciele mają szansę budować głębsze relacje z uczniami, co przekłada się na ich lepsze funkcjonowanie zarówno w szkole, jak i w życiu codziennym.