Rok 2023 stanie się Rokiem Pamięci Bohaterek i Bohaterów Getta Warszawskiego oraz Rokiem Włodzimierza Przerwy-Tetmajera – postanowił dziś Senat
Warszawskie getto zostało utworzone przez niemieckich okupantów w 1940 r. Na niewielkiej przestrzeni miasta zamknięto ponad 400 tys. Żydów. Duża część z nich zmarłą z chorób i głodu. W efekcie wielkiej akcji deportacyjnej 22 lipca 1942 r., do niemieckiego obozu zagłady w Treblince trafiło ok. 300 tys. Żydów.
„Jesienią 1942 r. po zakończeniu tej akcji w tzw. getcie szczątkowym pozostało około 60 tysięcy osób. Byli to głównie ludzie młodzi, zatrudnieni w niemieckich warsztatach produkcyjnych tzw. szopach. W tych warunkach, gdy nie pozostawało już nic do stracenia, wśród żydowskiej młodzieży narodziła się myśl o zbrojnym oporze. W dniu 19 kwietnia 1943 r. warszawscy Żydzi podjęli walkę zbrojną z Niemcami. Powstańcy nie mogli mieć nadziei na zwycięstwo. Kierowała nimi chęć odwetu na Niemcach i zadania wrogowi możliwie wysokich strat. Wybrali śmierć z bronią w ręku” – czytamy w uzasadnieniu do uchwały o ustanowieniu roku 2023 r. Rokiem Pamięci Bohaterek i Bohaterów Getta Warszawskiego.
Powstanie upadło 16 maja 1943 r., gdy Niemcy wysadzili w powietrze Wielką Synagogę przy ul. Tłomackie, a teren getta zrównano z ziemią.
„Najczęściej opisywany jest aspekt militarny powstania, ale szczególnie ważnym elementem tych dni była postawa ludności cywilnej, która po kolejnej akcji wysiedleńczej w styczniu 1943 r., włączyła się w tworzenie schronów i podziemnych tuneli w piwnicach budynków getta oraz stawiała niemieckiemu okupantowi opór wyrażający się w zachowywaniu podstawowych wartości ogólnoludzkich, widocznych w życiu rodzinnym, religijnym, naukowym i kulturalnym w obliczu bezprzykładnego zniewolenia. Sprzeciwem nie mniej
znaczącym czy heroicznym była edukacja młodego pokolenia, działanie synagog i bet midraszy, niesienie pomocy chorym i głodującym, organizacja ucieczek i kryjówek po tzw. aryjskiej stronie miasta” – przypomniano w uchwale.
Senatorowie podkreślili wagę edukacji młodego pokolenia, jeśli chodzi o dramatyczną historię Żydów polskich w okresie II wojny światowej.
W 2023 r. przypada też 100. rocznica śmierci Włodzimierza Przerwy-Tetmajera, malarza, grafika, poety, dramaturga, publicysty, działacza niepodległościowego.
Włodzimierz Przerwa-Tetmajer był zafascynowany polskim folklorem i jednym z najważniejszych artystów epoki Młodej Polski. Na swoim koncie ma polichromie do obiektów sakralnych, ilustracje książkowe, scenografie teatralne. „Włodzimierz Przerwa-Tetmajer z powodzeniem uprawiał też publicystykę. Trudnił się upowszechnianiem wśród mieszkańców wsi wiedzy o zabytkach historycznych, w tym o katedrze wawelskiej. Badał zwyczaje i obyczaje ludowe, a także dokumentował słownictwo chłopów podkrakowskich. Założył Szkołę Sztuk Pięknych i Przemysłu Artystycznego dla Kobiet, w której wykładał” – podkreślono w okolicznościowej uchwale.
W swojej działalności politycznej Włodzimierz Przerwa-Tetmajer odwoływał się do testamentu duchowego Tadeusza Kościuszki, a zwłaszcza do zawartej w niej idei równości wszystkich obywateli. Działał w Polskim Stronnictwie Ludowym, z ramienia tej partii był posłem parlamentu austriackiego, a po wybuchu I wojny światowej – członkiem Naczelnego Komitetu Narodowego.
Życie prywatne Włodzimierza Przerwy-Tetmajera stało się kanwą jednej z najważniejszych pozycji w historii polskiej literatury. „Włodzimierz Przerwa-Tetmajer jeszcze za życia stał się legendą. Jego decyzja o poślubieniu córki wiejskiego gospodarza Anny Mikołajczykówny wywołała ogromne poruszenie w Krakowie. Ich związek w pamięci potomnych zapisał się przede wszystkim za sprawą „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego” – przypomniano w uchwale.
(PS, GN)