Tydzień Noblowski dobiega końca. Węgier László Krasznahorkai laureatem Nobla z literatury. Wiemy też, kto otrzymał pokojową nagrodę

Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury 2025 otrzymał Węgier László Krasznahorkai. Akademia Szwedzka doceniła go za „fascynującą i wizjonerską twórczość, która w obliczu apokaliptycznego terroru potwierdza siłę sztuki”. W piątek z kolei poznaliśmy laureatkę pokojowej Nagrody Nobla, przyznawanej przez Norweski Komitet Noblowski. Laureatką została Maria Corina Machado, liderka opozycji demokratycznej w Wenezueli.

Urodzony w 1954 roku w Gyuli „László Krasznahorkai zasłynął w 1985 roku powieścią „Szatańskie tango”. W Polsce znany z „Melancholii sprzeciwu” i wydanej w 2011 r. „Wojny i wojny”; w 2026 r. ukażą się przekłady „A świat trwa” oraz „Szatańskie tango później”.

„László Krasznahorkai to wielki pisarz z tradycji środkowej Europy, tradycji Franza Kafki i Thomasa Bernharda z ich charakterystycznym poczuciem absurdu i groteski” – podkreśliła Szwedzka Akademia.

Krasznahorkai urodził się 5 stycznia 1954 roku w Gyuli na południu Węgier. Studiował prawo na uniwersytetach w Segedynie oraz Budapeszcie. Ostatecznie zdobył dyplom na wydziale humanistycznym Uniwersytetu Loránda Eötvösa w ramach specjalności hungarystyczno-nauczycielskiej.

Jego pierwsza nowela „Tebenned hittem” ukazała się w 1977 roku na łamach „Mozgó Világ”. Jego ważniejsze książki to m.in.: „Szatańskie tango” (węg. „Sátántangó”, 1985, polskie wyd. 2004), „Melancholia sprzeciwu” (węg. „Az ellenállás melankóliája”, 1989, polskie wyd. 2007) i „Wojna i wojna” (węg. „Háború és háború”, 1999, polskie wyd. 2011).

Znamy już także laureatów Nagrody Nobla z medycyny, fizyki i chemii

W poniedziałek, 6 października rozpoczął się tydzień przyznawania Nagród Nobla. Tego dnia zgromadzenie noblowskie Instytutu Karolinska ogłosiło laureatów Nagrody Nobla z medycyny. Zostali nimi: Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell i Shimon Sakaguchi. Jak uzasadnił Komitet Noblowski, laureaci zidentyfikowali komórki będące strażnikami układu immunologicznego – regulatorowe limfocyty T, dzięki czemu położyli podwaliny dla nowej dziedziny badań.

We wtorek, 7 października ogłoszono laureatów Nobla z fizyki. Zdobyli go pracujący na amerykańskich uczelniach – John Clarke, Michel H. Devoret i John M. Martinis za odkrycie makroskopowego tunelowania kwantowo-mechanicznego i kwantyzacji energii w obwodzie elektrycznym. Przyczyniło się ono do rozwoju kryptografii kwantowej i komputerów kwantowych.

W środę, 8 października Królewska Szwedzka Akademia Nauk przyznała Nobla z chemii Susumu Kitagawie, Richardowi Robsonowi oraz Omarowi M. Yaghiemu „za rozwój szkieletów metaloorganicznych”. Chodzi o nową architekturę molekularną materiałów zawierających wolne przestrzenie, przez które mogą przepływać gazy i inne substancje chemiczne.

W piątek poznamy laureata pokojowego Nobla

W piątek (10 października) uwaga świata przeniosła się do Oslo, gdzie w siedzibie Norweskiego Instytutu Noblowskiego przewodniczący komitetu poinformuje o wyborze laureata Pokojowej Nagrody Nobla.

Laureata Pokojowej Nagrody Nobla wybiera pięcioosobowy Norweski Komitet Noblowski spośród wszystkich prawidłowo zgłoszonych kandydatów. Do tegorocznej nagrody zgłoszono 338 kandydatów, z czego 244 to osoby fizyczne, a 94 – organizacje. Niektóre media spekulują, że szanse na Nobla może mieć prezydent USA Donald Trump.

W poniedziałek Nobel z ekonomii

Ostatnią, szóstą dziedziną, w której przyznawana jest Nagroda Nobla, to nauki ekonomiczne. W tej dyscyplinie Królewska Szwedzka Akademia Nauk laureata ogłosi w poniedziałek, 13 października. Ekonomiczny Nobel nie został wymieniony w testamencie fundatora, dlatego przyznawane od 1969 roku wyróżnienie formalnie nazywa się Nagrodą Banku Szwecji im. Alfreda Nobla i jako jedyne finansowane jest z funduszy szwedzkiego banku centralnego. Nagrody w pozostałych kategoriach fundowane są z odsetek i zwrotu z inwestycji Fundacji Noblowskiej, która pomnaża majątek Nobla.

(GN)

Rozpoczął się Tydzień Noblowski 2025. W poniedziałek poznaliśmy laureatów Nagrody w dziedzinie fizjologii i medycyny