„Nie można zostawić świata jakim jest”. Wysłuchanie w ramach Inicjatywy na rzecz Ochrony Dzieci przed Destrukcyjnymi Treściami

Dobra edukacja cyfrowa w szkołach to jedyna skuteczna szczepionka dla młodych ludzi żeby byli bardziej odporni na destrukcyjne treści w Internecie. W szkołach potrzebne są jednak zmiany systemowe. Zakazy nie rozwiążą problemu, bo zakazany owoc smakuje podwójnie. Edukacja powinna kroczyć przed koniecznymi zmianami w prawie, ale obejmować także kwestie prawne. Powinna dotyczyć nie tylko dzieci ale także dorosłych, w tym nauczycieli. Swoją rolę na tym polu mają do odegrania państwo, właściciele platform internetowych i media –  to tylko niektóre z wniosków z wysłuchania publicznego, które odbyło się w środę w ramach Inicjatywy na rzecz Ochrony Dzieci przed Destrukcyjnymi Treściami podczas „terenowego” posiedzenia parlamentarnego Zespołu Praw Dziecka.

Gości przywitała posłanka KO Monika Rosa, przewodnicząca Parlamentarnego Zespołu Praw Dziecka. Następnie odbyły się wystąpienia ekspertów i 3,5 godzinna dyskusja, którą zakończyły podsumowania.

– „Nie ma dzieci są ludzie” i „nie można zostawić świata jakim jest” – cytował m.in. Janusza Korczaka dr Marek Michalak, twórca Instytutu Praw Dziecka im. J. Korczaka, były Rzecznik Praw Dziecka. – Psychologowie mówią, że dzieci się wychowuje 20 lat przed ich przyjściem na świat. To ważny wniosek, bo większość wystąpień (podczas wysłuchania) była skierowana wcale nie na edukowanie dzieci tylko dorosłych. To dorośli urządzają świat dzieciom, ale nie potrafią rozmawiać z młodymi ludźmi, nie potrafią traktować ich podmiotowo – mówił Marek Michalak.

– To co wynikło z naszej dyskusji i co jest dla nas wyzwaniem to brak definicji, brak nazwania rzeczy po imieniu, czym jest dobro dziecka, czy cyberprzemoc choć takie definicje przedstawialiśmy w parlamencie  – podsumowywał.

Dr Adam Bodnar, były Rzecznik Praw Obywatelskich przypomniał jakie działanie podejmowano za jego kadencji, by walczyć z mową nienawiści i destrukcyjnymi treściami w internecie, jaką rolę pełnią w tym zakresie samorządy czy policja. Podkreślał też wagę edukacji antydyskryminacyjnej w szkołach i organizowania kampanii uświadamiających skalę problemu.

– Większość rekomendacji, które przedstawiłem w 2019 roku nie straciła na aktualności – tłumaczył Adam Bodnar. – Duże znaczenie regulacyjne i dotyczące wyzwań na przyszłość będą miały media społecznościowe i najwięksi gracze na rynku Internetu – stwierdził i przypomniał, że jesteśmy „w przededniu” wejścia w życie Digital Services Act czyli rozporządzenia UE o usługach cyfrowych, który może dużo zmienić na tym polu. Ma to nastąpić 15 października 2024 roku.

– Być może to jest ten moment by pomyśleć co Polska w ramach swojej zbliżającej się prezydencji może zaproponować UE, a powiązanie praw dziecka z kwestiami cyfrowymi mogłoby być bardzo atrakcyjne – wskazał.

Dr Konrad Ciesiołkiewicz dodał, że to były RPO jest autorem pojęcia „treści destrukcyjne” w kontekście całej inicjatywy, którym zastąpiono „treści szkodliwe”. – Chcieliśmy w ten sposób  zaakcentować wpływ tych treści na szeroko pojęte zdrowie psychiczne młodych ludzi – wyjaśnił.

Ciesiołkiewicz tłumaczył, czym są z punktu widzenia ekspertów treści destrukcyjne i przypomniał, że zgodnie z konwencją ONZ o prawach dziecka z 1990 roku „dobro dziecka jest wartością nadrzędną”. Mówił także czym jest podmiotowość dziecka i jak to wygląda w praktyce prawnej.

Mówiąc o szkodliwych treściach eksperci wskazywali te zasoby internetu, które, wywołują u dzieci i młodzieży negatywne emocje – wpływają w sposób destrukcyjny na rozwój poznawczy, emocjonalny i społeczny dzieci i młodzieży – promują zachowania zagrażające życiu i zdrowiu dzieci i młodzieży.

Przez destrukcyjne treści twórcy inicjatywy rozumieją przede wszystkim: Treści prezentujące przemoc, treści patologiczne (patotreści), treści pornograficzne, treści promujące niezdrowy styl życia, wyzwania (challenge) i inne ryzykowne wzorce zachowań, nierealne wzorce urody i stylu życia, mowę nienawiści, treści wulgarne, treści nieprawdziwe, treści prezentujące przedmiotowe traktowanie dzieci.

– Nauki społeczne dawno już udowodniły, że zakazy i nakazy, kary, przymus nie są skuteczne jeśli nie są poprzedzone i wzmacniane mądrą i kompetentną edukacją w szkole, w społeczeństwie, w mediach, w rodzinie i w internecie – podkreślił prof. Marek Konopczyński. – Edukacją podejmującą trudne i wrażliwe tematy, opartą na naukowym poznaniu, które pozwala odróżnić dobro od zła i przy założeniu, że dziecko musi najpierw zrozumieć samo siebie – i taka jest też rola edukacji – aby próbować poznawać i rozumieć otaczającą rzeczywistość –  dodał.

Oklaski zgromadzonych wywołało wystąpienie Miłosza Kozikowskiego z „Gadki senackiej”, który wystąpił jako głos dzieci i młodzieży. – Cokolwiek dzisiaj nie wymyślą dorośli to i tak dzieci znajdą sposób żeby to obejść – zaczął chłopak. – Najlepszą ochroną dla nas nie są ograniczenia, których sensu po prostu nie zrozumiemy, ale jest zaufanie dorosłego, odpowiednia edukacja i profilaktyka w tym kierunku – mówił Miłosz Kozikowski. – Dzieci najczęściej uciekają do internetu, bo dorośli nie mają dla nich czasu – zwrócił uwagę i przedstawił całą listę postulatów w imieniu młodych.

– Zgadzam się, nie ma online i offline, tylko przestrzeń „inline” w której jesteśmy cyberobywatelami z prawami i obowiązkami, wszyscy, bez wyjątku – komentował na gorąco jeden z internautów śledzących dyskusję „na żywo” na Facebooku.

Inicjatywę, której patronują Instytut Praw Dziecka im. Janusza Korczaka oraz Parlamentarny Zespół ds. Praw Dziecka wspierają: Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę,  Instytut Cyfrowego Obywatelstwa, Komitet Dialogu Społecznego KIG, Laboratorium Więzi.

Inicjatorami przedsięwzięcia są: Monika Rosa, szefowa Parlamentarnego Zespołu ds. Praw Dziecka; Magdalena Bigaj, twórczyni Instytutu Cyfrowego Obywatelstwa, członkini Komitetu Dialogu Społecznego KIG; dr Marek Michalak, twórca Instytutu Praw Dziecka im. J. Korczaka, były Rzecznik Praw Dziecka; prof. Marek Konopczyński, wiceprzewodniczący rady naukowej Instytutu Praw Dziecka im. J. Korczaka; dr Konrad Ciesiołkiewicz, członek rady naukowej Instytutu Praw Dziecka im. J. Korczaka, prezes Fundacji Orange i przewodniczący Komitetu Dialogu Społecznego KIG; prof. Adam Bodnar, dziekan Wydziału Prawa SWPS, były Rzecznik Praw Obywatelskich; Łukasz Wojtasik, ekspert do spraw bezpieczeństwa dzieci i młodzieży w internecie w Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę; Bartosz Bartosik, szef Laboratorium Więzi, członek Komitetu Dialogu Społecznego KIG.

– To spotkanie jest dla nas zobowiązaniem, ale my nie chcemy poprzestać na tym, że opublikujemy państwa głosy. Najważniejsze jest to, że my je chcemy przekuć w działanie prowadzące do zmiany regulacji prawnych, na system edukacji i na kształcenie dorosłych – mówiła na zakończenie Monika Rosa. – Najważniejsza jest relacja z dzieckiem i rodzina. Od tego się zaczyna i na tym się wszystko musi skończyć a wszystko to co po drodze postaramy się zrealizować i wdrożyć –dodała.

(GN)

W środę 9 sierpnia wysłuchanie publiczne w ramach Inicjatywy na rzecz Ochrony Dzieci przed Destrukcyjnymi Treściami

Monika Rosa: Dorośli muszą wiedzieć, jakie zagrożenia płyną z sieci, by móc chronić dzieci