Podczas II wojny światowej ocalał z niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau. Należał do Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej, zasiadał we władzach Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny. Pełnił też funkcję przewodniczącego Rady Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Był autorem wielu publikacji poświęconych historii, kulturze i literaturze. Marian Turski zmarł w wieku 98 lat.
Marian Turski urodził się w litewskich Druskiennikach w 1926 roku. Swoje szkolne lata spędził w Łodzi. Przeżył łódzkie getto, obozy Auschwitz i Buchenwald, zaangażowanie w obozowy ruch oporu i dwa marsze śmierci.
Zmarł Marian Turski.Jak nikt inny umiał dostrzec niebezpieczeństwo odrodzenia zła ,ale i ostrzegać przed jego skutkami.
— Sławomir Broniarz (@Broniarz) February 18, 2025
Po wojnie poświęcił swoje życie badaniu historii Holokaustu i działalności społecznej. Studiował prawo i historię na Uniwersytecie Wrocławskim. W latach 50. był redaktorem naczelnym „Sztandaru Młodych”. Przez wiele lat był redaktorem działu historycznego tygodnika „Polityka”, a także przewodniczącym Międzynarodowego Komitetu Oświęcimskiego.
Świadek epok, dziennikarz, historyk, oświęcimiak. Przyjaciel, przenikliwy obserwator, wybitny mówca i słuchacz, człowiek niezwykłej wrażliwości, życzliwości, ciepła. Nasz Marian. 🖤https://t.co/bHTWMf4dS3 pic.twitter.com/sZf7LBwQ8L
— Tygodnik POLITYKA (@Polityka_pl) February 18, 2025
Marian Turski został uhonorowany wieloma odznaczeniami, w tym Orderem Orła Białego oraz Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
Do historii przeszła jego mowa wygłoszona w 75. rocznicę wyzwolenia Auschwitz.
Podczas wystąpienia w dniu 27 stycznia 2020 r Marian Turski apelował: „Nie bądź obojętny, bo jeżeli nie, to nawet się nie obejrzycie, jak na was, jak na waszych potomków >>jakieś Auschwitz<< nagle spadnie z nieba.”
Marian Turski podkreślił, iż chciałby przekazać kolejnym pokoleniom, gdziekolwiek mieszkają, jedenaste przykazanie – „Nie bądźcie obojętni”:
>> jeżeli widzicie kłamstwa historyczne;
>> kiedy widzicie, że przeszłość jest naciągana na poczet aktualnej polityki;
->> kiedy jakakolwiek mniejszość jest dyskryminowana, ponieważ istotą demokracji jest to, że większość rządzi, ale demokracja na tym polega, że prawa mniejszości muszą być chronione jednocześnie;
>> kiedy jakakolwiek władza narusza przyjęte umowy społeczne, już istniejące.
Z wielkim smutkiem przyjęliśmy wiadomość o śmierci Ocalałego z Auschwitz Mariana Turskiego, dziennikarza, historyka, członka Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej.
Oto jego słowa z 75. rocznicy wyzwolenia Auschwitz.
Nagranie: https://t.co/x1soetUKi6
Tekst: https://t.co/HcFHhT7eqo pic.twitter.com/NCS2UTdNDw
— Muzeum Auschwitz (@MuzeumAuschwitz) February 18, 2025
27 stycznia obchodziliśmy 80 rocznicę wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz.
Marian Turski w trakcie uroczystości powiedział m.in: „Nas była zawsze maleńka mniejszość. Nas, którzy przeszliśmy w swoim czasie pozytywną selekcję, było bardzo niewielu. A tych, którzy doczekali wolności, było zupełnie niewielu. A teraz została tylko garstka. Dlatego sądzę, że nasze myśli powinniśmy skierować ku olbrzymiej większości, ku milionom ofiar, które nigdy nam nie powiedzą, co przeżywały, co czuły, ponieważ pochłonęła je Zagłada”. I wskazał: „Uprzedzenia, hejtowanie, nienawiść doprowadzały do konfliktów zbrojnych między tymi sąsiadującymi narodami i grupami etnicznymi.”.
(GN)
Fot: Muzeum Polin