Najprościej mówiąc, chcemy wiedzieć, co pandemia zrobiła z naszym życiem, jak sobie radzimy w pracy i w gospodarstwie domowym, z jakiego wsparcia korzystamy, a może udzielamy go innym, wreszcie – co można by było zrobić lepiej. Zajmujemy się ekonomią, socjologią, polityką społeczną i edukacją, a lektura pamiętników pozwala nam połączyć czasami abstrakcyjne decyzje polityczne i prawo z praktyką i doświadczeniami ludzi.
Z dr. hab. Pawłem Kubickim, ekonomistą i socjologiem ze Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, rozmawia Piotr Skura
Poprosili Państwo nauczycieli, aby prowadzili pamiętniki i opisywali w nich swoje doświadczenia związane z pandemią i pracą zdalną w tym okresie. Jaki jest cel tego projektu?
– Na wstępie doprecyzuję, że zwróciliśmy się do wszystkich dorosłych Polaków o opisanie swojego życia codziennego w czasach koronawirusa, czyli w tym wypadku od jesieni 2020 r. do końca marca 2021 r. Szczególnie cenne będą jednak dla nas pamiętniki nauczycieli, bo one skupiają jak w soczewce grupowy i indywidualny punkt widzenia. Z perspektywy życia nauczycielskiego, ale też rodziców dzieci w wieku szkolnym kluczowym elementem tego życia i zmiany wywołanej koronawirusem jest właśnie edukacja i praca zdalna. Wracając do pytania o cel, to najprościej mówiąc, chcemy wiedzieć, co pandemia zrobiła z naszym życiem, jak sobie radzimy w pracy i w gospodarstwie domowym, z jakiego wsparcia korzystamy, a może udzielamy go innym, wreszcie – co można by było zrobić lepiej. To nie jest czysta ciekawość. Choć nie ukrywam, że lektura pamiętników jest fascynująca i uwielbiamy w zespole poznawać różne światy i rodziny poprzez pamiętniki, to jednak pamiętamy, że przede wszystkim jesteśmy badaczami. Zajmujemy się ekonomią, socjologią, polityką społeczną i edukacją, a lektura pamiętników pozwala nam połączyć czasami abstrakcyjne decyzje polityczne i prawo z praktyką i doświadczeniami ludzi.
To już druga edycja konkursu, w którym nauczyciele mogli podzielić się z naukowcami swoimi doświadczeniami dotyczącymi pracy w okresie pandemii.
– Po pierwszej edycji konkursu na pamiętniki, która trwała od marca do lipca 2020 r., gdy otrzymaliśmy wiele pamiętników nauczycielskich, zorientowaliśmy się, że edukacja jest właśnie tym obszarem życia, który przez pandemię zmienił się w bardzo dużym stopniu. Dlatego poprosiliśmy o współpracę i patronat Związek Nauczycielstwa Polskiego, z którym już przed laty nasz instytut organizował konkurs pamiętnikarski. Zderzenie deklaracji i prowadzonej polityki władz z tzw. biurokracją pierwszego kontaktu, czyli w tym przypadku właśnie doświadczenia nauczycieli starających się dostosować dzięki własnej ciężkiej pracy do zmieniającej się rzeczywistości, jest tym obszarem, któremu musimy się przyjrzeć ze szczególną uwagą. Choćby dlatego, że edukacja jest jedną z najważniejszych polityk, więc powinniśmy lepiej zrozumieć, co i gdzie poszło nie tak, a co i dlaczego się udało. Materiał pamiętnikarski pozwoli wypracować rekomendacje na przyszłość, bo być może nie jest to nasza ostatnia pandemia, a z całą pewnością nie ostatnie zdalne nauczanie. Dostarczy też argumentów do dyskusji nad przemianami i przyszłością zawodu nauczyciela. Ostatecznie możemy się też odwołać do tradycji pamiętnikarskiej badań Instytutu Gospodarstwa Społecznego SGH i gromadzenia świadectw z tych czasów dla przyszłych pokoleń. Mam na myśli m.in. pierwszy konkurs pamiętnikarski, organizowany przez Instytut Gospodarstwa Społecznego SGH pod kierunkiem Ludwika Krzywickiego w latach 30. XX w., poświęcony osobom bezrobotnym. Mamy nadzieję, że za 50-100 lat takim klasykiem stanie się obecny konkurs pamiętnikarski.
Czego naukowcy, eksperci mogą się dowiedzieć, czytając nauczycielskie pamiętniki? Na czym polega ta metoda badawcza?
– Zacznę od prostszego pytania, czyli metody badawczej. Konkursy pamiętnikarskie mieszczą się w nurcie badań biograficznych i są metodą jakościową. Polegają na zebraniu danych zastanych – w postaci dzienników i pamiętników pisanych niejako przy okazji – oraz wywołanych, czyli tekstów pisanych specjalnie na ogłoszony konkurs. Tu mamy do czynienia raczej z tym drugim przypadkiem, gdyż punktem wyjścia jest odezwa konkursowa. Z założenia jest ona dosyć ogólna i zostawia dużą swobodę autorce bądź autorowi pamiętnika, który na podstawie swoich doświadczeń i przyjętej perspektywy opisuje fragment swojego życia. Właśnie ta duża swoboda i oddanie głosu pamiętnikarzowi jest największą siłą i wartością metody pamiętnikarskiej, która pozwala poznać perspektywę drugiego człowieka, a z wielu dzienników i pamiętników jak z puzzli ułożyć obraz rzeczywistości społecznej. O tym, czego możemy się dowiedzieć, trochę odpowiedziałem przy okazji poprzedniego pytania. Mówiąc anegdotycznie i cytując jedną z wypowiedzi medialnych: chcielibyśmy poznać odpowiedź na pytanie, „jak żyć?”. Mówiąc bardziej serio, nie da się analizować polityki publicznej bez oddania głosu jej bezpośrednim wykonawcom i odbiorcom, bo nauczyciele występują tu w obu rolach. Co więcej, nauczyciele dzięki swojej roli mają też wgląd w życie wielu rodzin, a także są świetnymi obserwatorami życia społecznego. Choćby dlatego, że elementem ich pracy jest słuchanie innych, wyciąganie wniosków oraz ciągłe samodoskonalenie. Warto skorzystać z takiego eksperckiego doświadczenia, ale pierwszym krokiem jest jego zebranie i stąd konkurs.
Wielu nauczycieli od dawna publikuje w internecie czy mediach społecznościowych blogi opisujące ich pracę w okresie pandemii. Czy mogą wykorzystać te zapiski w konkursie?
– Oczywiście, choć mamy jedną prośbę z tym związaną: by przekleić wybrane fragmenty lub całość bloga do dowolnego pliku tekstowego i wysłać nam w takiej formie wraz ze zgłoszeniem oraz linkiem do oryginału online. Ułatwi nam to pracę, plus anonimizację na potrzeby dokonania oceny przez jury.
(…)
I na koniec, gdzie można znaleźć więcej informacji o samym konkursie?
– Najlepiej zajrzeć na stronę internetową www.sgh.waw.pl/pamietniki, gdzie zamieściliśmy komplet materiałów oraz odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania. W przypadku dalszych wątpliwości można do nas pisać na adres mailowy: [email protected], albo dzwonić na numer 512 748 274. Zachęcam do zapoznania się z materiałami, a przede wszystkim do wzięcia udziału w konkursie.
Dziękuję za rozmowę.
***
Przedstawiamy fragment wywiadu opublikowanego w GN nr 51-52 z 16-23 grudnia br. Całość – w wydaniu papierowym i elektronicznym (ewydanie.glos.pl)
Fot. Archiwum prywatne i iStock
***
Konkurs dla nauczycieli
Ruszyła II edycja konkursu na pamiętniki „Życie codzienne w czasach koronawirusa”, organizowana przez Instytutu Gospodarstwa Społecznego SGH.
– Opowiedz, jak Twoje życie zmienia się na skutek pandemii koronawirusa. Jak wpływa ona na Twoją pracę, sytuację finansową, warunki mieszkaniowe i całą rodzinę? Jak radzisz sobie z codziennymi sprawami i ograniczaniem kontaktów społecznych? – zachęcają organizatorzy.
W tej edycji konkursu przewidziano specjalne nagrody:
>> wyróżnienie ZNP w wysokości 1 tys. zł dla najciekawszego pamiętnika napisanego przez nauczyciela/kę;
>> trzy wyróżnienia rzeczowe dla pamiętników nauczycielskich – weekendowy pobyt dla dwóch osób w hotelu Logos w Warszawie lub Augustowie.
Konkursowy pamiętnik należy przesłać do 31 marca 2021 r. mailem na adres: [email protected] (preferowane) lub pocztą tradycyjną:
Instytut Gospodarstwa Społecznego SGH, ul. Wiśniowa 41, 02-520 Warszawa.
Patronat nad konkursem sprawują Związek Nauczycielstwa Polskiego i Głos Nauczycielski
Więcej informacji na stronie:
>> https://ssl-kolegia.sgh.waw.pl/pl/KES/struktura/IGS-KES/Strony/pamietniki.aspx