114 lat temu, 1 października 1905 r., powstał na tajnym zjeździe w Pilaszkowie Związek Nauczycieli Ludowych, który dał początek Związkowi Nauczycielstwa Polskiego. Związek utworzyli nauczyciele ludowi, którzy podjęli walkę z rosyjskim zaborcą, walkę o prawo polskich dzieci do nauki w języku polskim. Byli garstką konspiratorów, który rzucili wyzwanie wrogiej potędze, Imperium Rosyjskiemu, bo chcieli uczyć w polskiej szkole i prowadzić lekcje w języku polskim. Zasiane wtedy ziarno dało plon w kolejnych latach. Z okazji rocznicy zjazdu w Pilaszkowie przypominamy patriotyczne tradycje Związku.
W ubiegłym roku obchodziliśmy 100-lecie odzyskania niepodległości przez Polskę. Podkreślaliśmy wtedy wielki wkład polskich nauczycieli, w tym działaczy Związku, w walkę o odrodzenie państwa polskiego. Nauczyciele związkowcy walczyli w organizacjach strzeleckich, w Legionach, a także brali udział w walkach o polski Lwów. Stanisław Nowak, prezes Związku, współpracował z organizacjami niepodległościowymi w Galicji, a Julian Smulikowski, późniejszy wiceprezes Związku, był jednym z tych nauczycieli, którzy walczyli o sprawę polską u boku Józefa Piłsudskiego. Nie bez powodu Marszałek już w wolnej Polsce (w 1923 r.) mówił do delegatów na zjazd Związku:
Obok pracy wojskowej, która byt nasz utrwaliła, utrwaliła swą krwią, jesteście tymi, którzy w prawdziwem odrodzeniu Polski i odrodzeniu człowieka polskiego macie największe prawo do zasługi. Życie Wasze płynęło z tej samej ciężkiej pracy w jakiej płynęło życie żołnierskie. Życzyć Wam jedynie mogę, dziękując za przyjęcie, abyście w tej pracy mieli szczęście i powodzenie, aby te dzieci, które przez Wasze nauczycielskie ręce przechodzą o Was tak serdecznie wspominały jak chcecie łaskawie o mnie i pracy mojej wspominać (…).
Natomiast Związek przyjął Marszałka w poczet Honorowych Członków organizacji (w 1921 r.). A tak o Józefie Piłsudskim pisał Głos Nauczycielski:
W niepodległej Polsce nauczyciele służyli Ojczyźnie podejmując oprócz pracy pedagogicznej także pracę w rządzie i parlamencie. Nazwisk można by przytoczyć wiele, ale podamy tylko kilka przykładów. Działacz Związku Ksawery Prauss był (z ramienia PPS) pierwszym ministrem oświaty II RP (w rządzie Jędrzeja Moraczewskiego). Prezes Związku Stanisław Nowak był senatorem (PSL Piast, a potem BBWR), a wiceprezesi Julian Smulikowski i Zygmunt Nowicki – posłami (pierwszy z PPS, potem BBWR, drugi z PSL – Wyzwolenie).
W II RP nauczyciele ze Związku dwukrotnie stanęli jeszcze do walki o wolność Polski – w 1920 r. i w 1939 r. A w pierwszych tygodniach okupacji rozpoczęli konspiracyjną działalność pod nazwą Tajnej Organizacji Nauczycielskiej. 80. rocznicę utworzenia TON obchodzimy w październiku br.
Wszystko jednak zaczęło się w Pilaszkowie…
Na zdjęciu: szkoła w Pilaszkowie, w której 114 lat temu obradował zjazd nauczycielski, dziś Muzeum ZNP
Historia ZNP to historia polskiej szkoły. Dziś mija 114 lat od zjazdu w Pilaszkowie
***
Tak o wkładzie nauczycieli z ZNP w walkę o niepodległość mówił w ubiegłym roku, podczas obchodów 100-lecia odrodzenia państwa polskiego prezes Związku Sławomir Broniarz:
Związek Nauczycielstwa Polskiego, który narodził się w 1905 roku, od początku walczył o wolną Polskę. Wkład nauczycieli w odzyskanie przez Polskę niepodległości jest nie do przecenienia! To oni budowali naszą Ojczyznę, tworzyli nowy system edukacji i kształcili kolejne pokolenia!
Historia ZNP powinna być dla członków Związku źródłem dumy. Związek powstał 113 lat temu jako konspiracja niepodległościowa, której celem było wywalczenie polskiej szkoły, uczącej w języku ojczystym.
Związek Nauczycielstwa Polskiego wyrósł z niezgody na ucisk zaborców, z walki o dobrą polską szkołę, powszechną i bezpłatną. Związek wyrósł z marzeń o niepodległym, sprawiedliwym i demokratycznym państwie. Nie byłoby Związku, gdyby nie wielka odwaga i nieugięta wola jego założycieli!
Nasze korzenie są dziś dla nas drogowskazem, stanowią zobowiązanie dla nas, członków dzisiejszego Związku Nauczycielstwa Polskiego. To jest także zobowiązanie do tego, by dziś walczyć, upominać się o dobrą, demokratyczną i egalitarną polską szkołę publiczną. I by walczyć także o silne, praworządne, demokratyczne państwo polskie.
Dziś, gdy niepodległa Polska obchodzi setne urodziny, nikt nie cieszy się z tego powodu bardziej od nas. Nasz Związek był przy narodzinach niepodległej Polski, my, nauczyciele, podziwialiśmy jej wspaniały rozkwit, towarzyszyliśmy w chwilach upadku i wspieraliśmy, gdy się odradzała. Z drugiej strony, gdy kierujący losami Polski nie wypełniali swoich obowiązków, szkodzili polskiej szkole, upominaliśmy się o dobrą edukację, protestowaliśmy, strajkowaliśmy. Tym, co zawsze wyróżniało ZNP, był głęboki patriotyzm.
Naszą siłą jest nasza przeszłość, nasza tradycja, bohaterstwo i odwaga naszych koleżanek i kolegów. Związek nie miałby takiego wspaniałego dorobku, gdyby nie zrzeszał ludzi odważanych, niepokornych, gotowych do poświęceń i ciężkiej pracy, przywiązanych do wartości, które legły u podstaw naszej organizacji.
Więcej o historii Związku – w naszym serwisie:
https://glos.pl/tag/nasza-historia