Z drogi życiowej Jana Pawła II wynika, że miastem, z którym był najmocniej związany, jest niewątpliwie Kraków. Był on bowiem miejscem jego nauki, pracy nie tylko fizycznej, ale i nauczycielskiej, a także miejscem posługi kapłańskiej.
[…] Przypomina mi się, że data mojego urodzenia zbiega się z okresem wielkiego zagrożenia dopiero co odrodzonej Rzeczypospolitej: 1920 rok. I tutaj toczyły się decydujące walki. Między innymi tutaj. To wszystko zostało dane temu nowo narodzonemu człowiekowi, który miał przed sobą nieznaną drogę życia, a do tej drogi życia przygotowała go rodzina, szkoła i Kościół […]
(przemówienie do katechetów, nauczycieli i uczniów, Włocławek, 6 VI 1991)
100 lat temu, gdy kształtowała się II Rzeczpospolita, 18 maja 1920 r. urodził się w Wadowicach Karol Wojtyła, przyszły papież Polak Jan Paweł II. Był drugim synem Karola Wojtyły (wojskowego) i Emilii z domu Kaczorowskiej. Wywarł niebagatelny wpływ na historię Polski i świata oraz Kościoła katolickiego.
Do 1938 r. mieszkał wraz z ojcem w Wadowicach, we wczesnych latach utracił matkę, a następnie brata Edmunda (lekarza). Od 1938 r. był związany z Krakowem, tu uczył się na Uniwersytecie Jagiellońskim, a potem w seminarium, działał w Teatrze Rapsodycznym, pracował w Zakładach Solvay oraz kamieniołomach na Zakrzówku.
Tu wreszcie został kapłanem, a swoją pierwszą mszę (prymicyjną) odprawił w symbolicznym miejscu, bo w Katedrze Wawelskiej w Krypcie św. Leonarda, gdzie pochowani są polscy bohaterowie narodowi tacy jak Tadeusz Kościuszko, książę Józef Poniatowski, król Jan III Sobieski.
Potem pracował w jednej z najstarszych parafii krakowskich św. Floriana, spowiadał w Kościele Mariackim, działał duszpastersko w Kościele Dominikanów oraz Franciszkanów. Wykładał na Uniwersytecie Jagiellońskim i w seminarium krakowskim. By wreszcie jako biskup, potem kardynał objąć opieką cały Kościół krakowski i zamieszkać przy ul. Franciszkańskiej w Pałacu biskupów. Jako biskup i kardynał wsławił sie działaniami na rzecz ewangelizacji i działań wprowadzających kościół w Nowej Hucie.
“Nigdy: jeden przeciw drugiemu”. 100 lat temu urodził się Karol Wojtyła
Z Krakowa wyruszył do Rzymu, by zostać 16 października 1978 r. pierwszym papieżem Polakiem na tronie św. Piotra. Jego pontyfikat trwał ponad 27 lat i stanowi trzeci pod względem długości pontyfikatów papieskich. Był to papież pielgrzym, odbył bowiem 104 pielgrzymki duszpasterskie na wszystkie kontynenty, odwiedził 129 krajów, z czego w Polsce był osiem razy. Podczas pielgrzymki w czerwcu 1979 r. wygłosił słynne słowa: „Niech zstąpi Duch Twój i odmieni oblicze ziemi. Tej ziemi”, które obudziły w Polakach nadzieję.
Jego działania na arenie międzynarodowej na rzecz pokoju oraz ekumenizm przyniosły mu uznanie światowej społeczności. Odszedł 2 kwietnia 2005 r. Bez wątpienia Karol Wojtyła w naszej historii narodowej zajmuje miejsce szczególne. Pozostawił po sobie bogatą spuściznę pisarską jako poeta, teolog i etyk. Jego pontyfikat był istotny dla Kościoła a postawa w wielu wypadkach uznawana jest za przełomową. Podkreślił to sam Kościół beatyfikując go 1 maja 2011 r., a następnie uznając świętym 27 kwietnia 2014 r.
Był postacią wielowymiarową, będąc kapłanem, jednocześnie był m.in. nauczycielem – wykładowcą na Uniwersytecie Jagiellońskim, w Seminarium Krakowskim czy też na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Stąd też i jego głęboki szacunek do środowisk naukowych i nauczycielskich.
Z drogi życiowej Jana Pawła II wynika, że miastem, z którym był najmocniej związany, jest niewątpliwie Kraków. Był on bowiem miejscem jego nauki, pracy nie tylko fizycznej, ale i nauczycielskiej, a także miejscem posługi kapłańskiej. W jego pamięci życie w tym tak ważnym dla tradycji narodowej oraz polskiej historii oraz pełnym zabytków i kościołów mieście zajmowało wyjątkowe miejsce. Dlatego też warto przypomnieć – w setną rocznicę urodzin papieża – część miejsc w Krakowie, z którymi był związany Jan Paweł II.
Pierwszym miejscem, jakie w Krakowie łączy się z osobą Karola Wojtyły jest dom przy ul. Tynieckiej 10 na Dębnikach, do którego sprowadził się wraz z ojcem Karolem Wojtyłą seniorem w sierpniu 1938 r. Dom ten należał do wuja i brata matki Karola Wojtyły, Roberta Kaczorowskiego.
Kolejnym miejscem, które stało się ważne dla Wojtyły to Kościół na Dębnikach pod wezwaniem św. Stanisława Kostki, który po przeprowadzce na ul. Tyniecką stał się świątynią parafialną dla młodego Wojtyły. Tu zetknął się ze swoim mentorem Janem Tyranowskim. Po zakończeniu okupacji i wyświęceniu w tymże właśnie kościele młody ksiądz Karol odbył swą pierwszą publiczną mszę, w której oprócz przyjaciół wzięli udział wierni. Miało to miejsce 3 listopada 1946 r.
Nie można nie wspomnieć o Uniwersytecie Jagiellońskim. Związki Jana Pawła II z Uniwersytetem Jagiellońskim najstarszej uczelni wyższej w Polsce i drugiej pod względem wieku w Europie Środkowej po Uniwersytecie w Pradze są bardzo szerokie. Karol Wojtyła był tam nie tylko studentem, ale także profesorem. To na UJ bronił pracę habilitacyjną z teologii. Poza tym podczas swych licznych pielgrzymek do Polski zawsze odwiedzał tę uczelnię oraz spotykał się z jej przedstawicielami. Warto też pamiętać, że uniwersytet posiada liczne pamiątki związane z osobą Karola Wojtyły w swym muzeum i archiwach. Odnajdziemy je w najstarszej części uniwersytetu Collegium Maius, które zostało przeznaczone na muzeum uniwersyteckie, są tu m. in. zdjęcia, dyplomy magistra teologii UJ i dokumenty potwierdzające posiadanie dyplomu doktora teologii z 16 grudnia 1948 r., a także wpis do księgi gości z 1967 r. wraz ze zdjęciem (odwiedził uniwersytet już jako arcybiskup metropolita krakowski).
Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach i Klasztor Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia stały się miejscem, gdzie doszło do duchowej przemiany przyszłego Ojca Świętego. Obecnie znajduje się tu muzeum oraz Centrum Jana Pawła II.
Pałac Biskupów Krakowskich przy ul. Franciszkańskiej 3 jest jednym z najbardziej istotnych miejsc w Krakowie łączących się z życiem i pracą Karola Wojtyły. Ciągnie się on wzdłuż ul. Franciszkańskiej, Plant Krakowskich i ul. Wiślnej. Jego przedłużeniem w kierunku ul. Brackiej jest gmach Papieskiej Akademii Teologicznej (PAT) w Krakowie erygowanej przez papieża Jana Pawła II. Miejscem pobytu Karola Wojtyły rezydencja ta stała się już w 1944 r. Bywał tu wcześniej, od 1942 r. gdy rozpoczął swe studia seminaryjne. Jako alumn przebywał tu do 1946 r., by następnie uzyskać w prywatnej kaplicy biskupiej z rąk kardynała Stefana Sapiehy święcenia kapłańskie (1 listopada 1946 r.) Ponownie sprowadził się na Franciszkańską 3, gdy został mianowany biskupem w 1967 r. i pozostał tu do 1978 r. czyli momentu wyboru na papieża. Podczas każdej pielgrzymki do Polski i odwiedzin Krakowa, rezydencja ta stawała się miejscem pobytu Jana Pawła II, tym samym stając się rezydencją papieską.
Najbardziej charakterystycznym elementem odwiedzin w Krakowie były spontaniczne wystąpienia do wiernych (głównie młodzieży) z okna nad bramą barokową (wjazdową). Miejsce to szybko stało się symboliczne, a okno nazwano „oknem papieskim”. W czasie żałoby narodowej po śmierci Jana Pawła II 2 kwietnia 2005 r., to tu cały Kraków składał hołd papieżowi Polakowi.
Dziś w oknie przy Franciszkańskiej 3 znajduje się obraz Karola Wojtyły, ale ze starego okna nie zostało już nic, bowiem framugi zdemontowano, a kardynał Stanisław Dziwisz przekazał je dominikaninowi ojcu Janowi Górze, który złożył je w Muzeum na Polach Lednickich otwartym 31 marca 2007 r. Obecnie pod „oknem papieskim” odbywają się uroczystości upamiętniające Jana Pawła II.
Poza tym na dziedzińcu pałacu postawiony został pomnik papieża (1980 r.), a przy wejściu i na zewnątrz znajdują się dwie tablice pamiątkowe, będące wspomnieniem dwóch pierwszych pielgrzymek.
Jednak najbardziej trwałym dziedzictwem Wojtyły jest stworzona przez niego Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie im. Jana Pawła II, która powstała 8 grudnia 1981 r., i wywodzi się z dawnego Wydziału Teologicznego UJ powołanego w 1397 r. Warto zaznaczyć, że to właśnie przy Franciszkańskiej po drugiej stronie ulicy został założony Związek Nauczycielstwa Ludowego Stanisława Nowaka i Juliana Smulikowskiego. W grudniu 1905 r. odbyła się tam słynna Ankieta, a utworzony Związek po połączeniu ze Zrzeszeniem Nauczycielstwa Polskich Szkół Początkowych stał się po latach Związkiem Nauczycielstwa Polskiego (nazwa ZNP używana jest od 1930 r. – przyp. red.).
Nie można zapomnieć o Katedrze Wawelskiej – znajdują się tam w lewej nawie witraż z herbem bp. Karola Wojtyły, Czarny krucyfiks św. królowej Jadwigi oraz jej nagrobek wraz z relikwiami, przed którymi bardzo często oddawał się modlitwie i kontemplacji Karol Wojtyła (jako biskup, kardynał i papież).
Z kolei na Zamku Królewskim na Wawelu zachowały pamiątki po kard. Wojtyle i papieżu Janie Pawle II. Idąc dalej trzeba wspomnieć Kościół św. Floriana na Kleparzu (obecnie bazylika mniejsza) przy ul. Warszawskiej 1. Kościół ten po parafii w Niegowici był drugim miejscem posługi pasterskiej młodego księdza Karola Wojtyły. Parafia i kościół św. Floriana są jednymi z najstarszych w Krakowie. Kolegiata powstała na przełomie XII i XIII w. i został konsekrowana przez pierwszego wybranego kanonicznie biskupa krakowskiego oraz kronikarza Wincentego Kadłubka. Jej powstanie wiąże się z legendą sprowadzenia relikwi św. Floriana do Krakowa. Wojtyła mieszkał tu w latach 1949-1951, a potem prowadził duszpasterstwo akademickie.
W tzw. Wikarówce, w której mieszkał przyszły papież znajduje się popiersie wraz z tablicą pamiątkową. W samym zresztą kościele są trzy tablice związane z osobą dawnego wikarego upamiętniające jego pobyt w tej parafii oraz podniesienie świątyni do rangi bazyliki 16 czerwca 1999 r.
Jan Paweł II był związany jeszcze z wieloma miejscami w Krakowie i tu przede wszystkim należy wymienić:
>> Kościół na Skałce pod wezwaniem św. Michała archanioła i Św. Stanisława bp. i Męczennika – sanktuarium narodowe i miejsce modłów Karola Wojtyły a potem papieża Jana Pawła II, są tam tablice pamiątkowe i pomnik papieski, miała tam miejsce słynna msza dla młodzieży w 1979 roku.
>> Bazylikę św. Franciszka z Asyżu OO. Franciszkanów – ul. Franciszkańska 2, miejsce modłów i kontemplacji Karola Wojtyły i Jana Pawła II. Wewnątrz znajduje się tablica pamiątkowa z pielgrzymki w 1979 r. Jest tam też ławka papieska z tablicą „w tym miejscu modlił Jan Paweł II”.
>> Kościół akademicki pod wezwaniem św. Anny – to tutaj sprawował funkcję kapelana młodzieży akademickiej Karol Wojtyła.
>> Bazylikę Mariacką (Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny) – miejsce mszy i spotkań z rodakami Jana Pawła II podczas pielgrzymek, wcześniej miejsce gdzie spowiadał Karol Wojtyła, znajduje się tam obecnie pamiątkowa tabliczka.
>> Muzeum Papieskie przy ul. Kanoniczej – dawne miejsce zamieszkania Karola Wojtyły.
>> Kościół w Nowej Hucie „Arka Pana” – inwestycja, której od początku patronował Karol Wojtyła jako biskup, potem arcybiskup i kardynał.
>> Klasztor Benedyktynów w Tyńcu założony i powstały w XI w. Odnowie tego klasztoru patronował Karol Wojtyła, podniósł ponownie klasztor do rangi opactwa i odwiedzał go będąc w Polsce a potem jako papież podczas pielgrzymek. U wejścia do klasztoru jest tablica pamiątkowa.
>> Klasztor Kamedułów i kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Matki Bożej na Bielanach .
>> Kościół św. Piotr i Pawła przy ul. Grodzkiej, gdzie mamy figurę św. Piotra ufundowaną przez papieża oraz tablicę upamiętniającą ślub jego rodziców.
Niewątpliwie symbolicznym miejscem spotkań Polaków i mieszkańców Krakowa z papieżem są Błonia krakowskie – znajduje się tu namień papieski a niedaleko Pomnik Jana Pawła II w Parku im. Dr H. Jordana.
Do uczelni które mogą poszczycić się związkami ze papieżem zaliczyć można jeszcze Akademię Górniczo-Hutniczą, oraz Politechnikę Krakowską. W przypadku pierwszej można przypomnieć poświęcenie pomnika św. Barbary oraz pielgrzymki członków ZNP do papieża a w przypadku drugiej należy przypomnieć jej pracownika i nauczyciela akademickiego oraz przede wszystkim przyjaciela papieskiego Jerzego Ciesielskiego.
Wjeżdżających do Krakowa od strony Warszawy wita przy parafii Dobrego Pasterza jeden z pierwszych papieskich pomników. Tu można zakończyć i rozpocząć wędrówkę krakowskim szlakiem Jana Pawła II, który był związany z wieloma miejscami w tym mieście i nie wszystkie udało tu wymienić. Warto jednak pamiętać, że to właśnie w Krakowie Karol Wojtyła rozpoczął swoją wielką pielgrzymkę.
Dr Piotr Wierzbicki – ZNP Kraków-Śródmieście
Główne zdjęcie: Ks. abp Karol Wojtyła na dziedzińcu KUL-u (1965-75), fot. Marian Hałasa/KUL (zbiory w Centrum Myśli Jana Pawła II w Warszawie)
***
Bibliografia:
„Kalendarium życia Karola Wojtyły”, oprac. A. Boniecki, Znak Kraków 2000
Królak „1001 rzeczy, które warto wiedzieć o Janie Pawle II”, Kraków 2010
Moskwa „Kalendarium pontyfikatu Jana Pawła II”, Znak Kraków 2014
Wierzbicki „Śladami Jana Pawła II po Krakowie” (film-CD) WAM 2008
Wierzbicki „Papieskimi śladami po Krakowie”, Kraków 2009
„Kraków Jana Pawła II”, Fundacja Michael 2014 (film – na podstawie P. Wierzbicki, Papieskimi śladami…,)