Obchodzimy 102. rocznicę zwycięstwa w bitwie warszawskiej 15 sierpnia 1920 roku nad wojskami bolszewickiej Rosji. Warto przypomnieć, że głównym współautorem tego zwycięstwa był honorowy członek Związku Marszałek Józef Piłsudski, a w szeregach Wojska Polskiego dowodzonego przez niego walczyło wielu związkowców na czele z generałem Bolesławem Popowiczem (1878-1937), członkiem Zarządu Głównego ZNP.

• Tags:
• HISTORIA
• NASZA HISTORIA
• wojna 1920
• ZNP

Na zdjęciu: Jakub Hoffman, prezes okręgu wołyńskiego ZNP i uczestnik bitwy warszawskiej 1920 (pośrodku) z uczniami i nauczycielami Szkoły Powszechnej im. Królowej Jadwigi w Równem, lata 30 XX w. Fotografia pochodzi ze strony Monitor Wołyński (Jakub Hoffman – nauczyciel, badacz Wołynia, społecznik): https://monitorwolynski.com/pl/news/3780-27722

Rocznica bitwy warszawskiej jest nie tylko celebracją samego zwycięstwa, ale przede wszystkim świętem Wojska Polskiego, tworzonego przez całe społeczeństwo polskie, którego istotną częścią byli i są nauczyciele a także członkowie ZNP (wówczas – Związku Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych, od 1930 r. do chwili obecnej – ZNP). Bowiem to także oni w 1920 roku stanęli do walki, o czym wielokrotnie wspominano na łamach Głosu Nauczycielskiego. W związku z tym także my – jako grupa społeczna i organizacja – mamy pełne prawo do uznawania tej rocznicy również za swoje święto podobnie jak i każdy Polak.

Rodzi się tu pytanie czy warto pisać po raz kolejny o udziale nauczycieli i związkowców w tej batalii, która zadecydowała o losach Polski, a także Europy i nazwana została 18. decydującą bitwą w dziejach świata. Czy można napisać coś nowego? Otóż tak, ponieważ historii nauczycielskich i związkowych związanych z tą bitwą oraz wojną jest wiele i nadal nie są one szerzej znane.

Stąd pozwoliłem sobie przywołać kilka postaci, które były związane ze Związkiem i brały czynny udział w zmaganiach wojennych w 1920 r. Pierwszą z nich jest Jakub Hoffman (1896-1964), prezes okręgu wołyńskiego Związku, który swą służbę żołnierską dla ojczyzny rozpoczął już w 1914 r. w 1 pułku Legionów Polskich. W latach 1914-1915 dwukrotnie ranny, był nominowany do Krzyża Wojskowego Karola (odznaczenie austro-węgierskie). Po kryzysie przysięgowym 1917 r. wcielony do armii austro-węgierskiej, a od 1918 r. komendant Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) obwodu Jasło-Krosno.

W latach 1919-21 podczas konfliktu z bolszewikami służył jako podoficer i oficer w Dowództwie Etapów i dowództwie Frontu Południowo-Wschodniego i jako nauczyciel w komórce oświatowo-wychowawczej w 2 Armii Wojska Polskiego. Z tą jednostką brał udział w wyprawie na Kijów (1920 r.), walkach pod Beresteczkiem (29 VII-04 VIII 1920 r.), bitwie warszawskiej (13-25 VIII 1920 r.), bitwie o Grodno i operacji niemeńskiej (20-26 XI 1920 r.).

Opuścił wojsko w czerwcu 1921 r. jako porucznik, a następnie został awansowany do stopnia kapitana. Otrzymał też z swe męstwo dwukrotnie Krzyż Walecznych oraz Krzyż Niepodległości (1931 r.) i Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1932 r.). W okresie międzywojennym pracował jako nauczyciel m.in. Szkoły im. Św. Królowej Jadwigii w Równem i kurator oświaty na Wołyniu i Nowogródczyźnie, był też członkiem ZPNSP a potem ZNP. W latach 1928-1939 prezes okręgu wołyńskiego ZNP.

Kolejnym uczestnikiem zmagań lat 1919-1921 i zarazem prezesem Związku organizacji w Poznańskiem był Michał Kopeć (1899-1949). On też swój szlak bojowy rozpoczął w 1914 r. w 1 kompanii kadrowej Legionów Polskich, walczył m.in. w jednej z najkrwawszych bitew legionowych pod Kostiuchnówką (4-6 VII 1916 r.), gdzie został ranny. Po kryzysie przysięgowym 1917 r. wcielony do armii austro-węgierskiej i wysłany na front włoski, gdzie po raz kolejny został raniony. Leczył się w Wiedniu i Krakowie.

Po 1918 r. znalazł się w strukturach wojskowych i działał w Komitecie Obrony Państwa m.in. w Komisji werbunkowej w Krakowie w 1920 r., mimo kalectwa zaangażował się czynnie w obronę kraju, był ochotnikiem, jednak z racji odniesionych kontuzji działał w służbach tyłowych, gdzie organizował m.in. pomoc nauczycielską i pomagał werbować nauczycieli do wojska. Działał też w Nauczycielskim Komitecie Obrony Narodowej. A za swe zasługi otrzymał Medal Niepodległości.

Nauczycielski Komitet Obrony Narodowej. Związek w obronie granic odrodzonej II Rzeczypospolitej

Od 1920 r. był też silnie zaangażowanym członkiem Związku oraz nauczycielem, najpierw w Oświęcimiu i Zatorze, a potem w Wielkopolsce (od 1923 r.), gdzie został kierownikiem szkoły w Droszewie.

W latach 1928-1932 był członkiem Zarządu Głównego i redaktorem „Głosu Nauczycielskiego”, a od 1932 r. prezesem okręgu poznańskiego ZNP, aż do wybuchu wojny w 1939 r.

Kolejnym zasłużonym związkowcem uczestnikiem wojny polsko-bolszewickiej był Stanisław Zygmunt Odziomek (1894-1969). W 1914 r. wstąpił do legionów i walczył II Brygadzie Legionów Polskich. W 1916 r. ukończył legionową szkołę oficerską w Kozienicach, podczas walk na Wołyniu został ranny. W 1918 r. działał w POW-u na Podhalu, a potem wstąpił do 2 Pułku Strzelców Podhalańskich, z którym przeszedł szlak bojowy podczas wojny polsko-bolszewickiej. Wraz z pułkiem brał udział w wyprawie kijowskiej 1920 r., gdzie stoczono bitwy pod Czapowicami i Malinem, podczas odwrotu jednostka toczyła walki odwrotowe i broniła Brześcia nad Bugiem.

Warto zaznaczyć, że Stanisław Odziomek ze swą jednostką jako jeden z pierwszych wkroczył do Kijowa 8 maja 1920 r. 16 sierpnia 1920 r. pułk Odziomka Stanisława uczestniczył w kontrofensywie znad Wieprza, która zadecydowała o losach wojny i zwycięstwie w bitwie warszawskiej. Podczas ofensywy pułk zdobył Kock, Łuków, Siedlce, Sokołów, Białystok i Gródek.

W dniach 20-23 września 1920 roku żołnierze 2 Pułku Strzelców Podhalańskich stoczyli bitwę pod Kuźnicą a 4 października 1920 r. uczestniczyli w zdobyciu Grodna, gdzie zakończyli swój szlak bojowy a wraz z nimi Stanisław Odziomek. Po powrocie z frontu uzyskał za swe zasługi Krzyż Waleczny, Krzyż Niepodległości i Medal Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości.

Od 1922 r. pracował jako nauczyciel w Sowlinach, po ukończeniu Seminarium Nauczycielskiego w Starym Sączu. Od 1928 r. kierownik szkoły w Łososinie Górnej. Był również wybitnym działaczem społecznym i związkowym. Zainicjował budowę pomnika legionistów, uczył w Liceum Limanowskim.

(…)

Dr Piotr Wierzbicki

ZNP Kraków-Śródmieście

Przedstawiamy fragment artykułu, który ukaże się w Głosie Nauczycielskim nr 33-34 z 17-24 sierpnia br.