„Nauczycielstwo Szkół Powszechnych, zebrane na posiedzeniu d. 10 sierpnia 1920 r. w lokalu Związku Nauczycielstwa Szkół Powszechnych (Marszałkowska 123), powołało do życia komitet, którego zadaniem jest zorganizowanie pracy nauczycielstwa dla obrony narodowej”. Istnienie Nauczycielskiego Komitetu Obrony Narodowej przy Związku jest faktem mało znanym lub w ogóle nieznanym. Tymczasem była to jedna z form udziału ZPNSP w walce w obronie granic Rzeczpospolitej w latach 1920-21. Przypominamy działalność komitetu na podstawie dokumentów z archiwum ZG ZNP.
Na zdjęciu: Marszałek Józef Piłsudski odznacza żołnierzy 4 DAK w Górze Kalwarii (3 sierpnia 1921 r.). Marszałek był już wówczas członkiem Honorowym Związku Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych. Autor Foto: Zbiory NAC/Jan Binek
Dokumenty dotyczące niniejszej organizacji zachowały się w Archiwum Zarządu Głównego ZNP w Warszawie. W zbiorach znajduje się teczka pod nazwą Nauczycielski Komitet Obrony Narodowej przy ZPNSP. Wprawdzie daty krańcowe na teczce to lata 1920-1921, ale znajdujące się tam dokumenty obejmują też 1919 r. Oficjalna data powstania komitetu to 10 sierpnia 1920 r. Tak brzmiała formuła powołania tego organu:
„Nauczycielstwo Szkół Powszechnych, zebrane na posiedzeniu d. 10 sierpnia 1920 r. w lokalu Związku Nauczycielstwa Szkół Powszechnych (Marszałkowska 123), powołało do życia komitet, którego zadaniem jest zorganizowanie pracy nauczycielstwa dla obrony narodowej”.
Teczka komitetu zawiera m.in. protokoły, sprawozdania z działalności oraz zestawienia finansowe z kwest, zbiórek i innych działań włącznie z korespondencją i wykazem członków oraz punktów werbunkowych. Zasięg działań odnosi się głównie do okolic Warszawy i samego miasta, ale jednocześnie odnajdujemy tam echa prac podobnych komitetów albo ich oddziałów w innych miastach, m.in. w Krakowie czy we Lwowie.
Głównym powodem założenia komitetu były oczywiście trwające na froncie polsko-bolszewickim działania zbrojne, ale prace i działania oraz pomoc tej instytucji były skierowane także np. na obszar Śląska. Komitet zajmował się przede wszystkim wsparciem materialnym, finansowym wojska, ponadto prowadził działalność propagandową oraz organizował punkty werbunkowe i żywieniowe oraz noclegowe dla żołnierzy i rannych. Chodziło przede wszystkim o
bezpośrednie wsparcie wysiłku zbrojnego
Wojska Polskiego w każdy możliwy sposób przez członków i członkinie Związku.
(…)
Więcej w artykule dr. Piotra Wierzbickiego opublikowanym w GN nr 1-2 z 5-12 stycznia 2021 r.
Nauczycielski Komitet Obrony Narodowej. Związek w obronie granic odrodzonej II Rzeczypospolitej
Więcej publikacji poświęconych historii polskiej szkoły oraz Związku Nauczycielstwa Polskiego można znaleźć w naszym serwisie:
https://glos.pl/tag/nasza-historia