„Po 117 latach od przełomowego zjazdu nauczycieli w Pilaszkowie, czcimy pamięć naszych Poprzedników – Założycieli Związku, oddając im hołd i wyrażając wdzięczność za lekcję, pozostawioną kolejnym pokoleniom” – czytamy na Facebooku Okręgu Łódzkiego ZNP. 1 października 1905 roku w Pilaszkowie koło Łowicza odbył się konspiracyjny zjazd nauczycieli szkół elementarnych z ówczesnego Królestwa Kongresowego, który zapoczątkował nauczycielską organizację zawodową na terenie zaboru rosyjskiego.
28 grudnia tego samego roku w Krakowie utworzono organizację nauczycielską w Galicji. Obie organizacje, zrzeszające polskich nauczycieli, połączyły się w odrodzonej Rzeczypospolitej, tworząc Związek Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych (1919) – od 1930 r. pod nazwą Związek Nauczycielstwa Polskiego.
Tajny zjazd nauczycieli w Pilaszkowie został zorganizowany z inicjatywy grona działaczy niepodległościowych, skupionych wokół warszawskiej konspiracji nauczycielskiej: Stefana Brzezińskiego, Genowefy Czarnowskiej, Zygmunta Nowickiego, Ludwika Sudy, Jadwigi Jahołkowskiej, Stefanii Sempołowskiej i Stanisława Najmoły.
„Ten ostatni był nauczycielem w niewielkiej wiejskiej szkole, położonej w Pilaszkowie na ziemi łowickiej. Wybór miejsca zjazdu wynikał z możliwości dogodnego dojazdu koleją do Łowicza, skąd pilaszkowscy gospodarze furmankami przewozili gości do pobliskiej wioski. Była niedziela, 1 października 1905 roku. Drogi dojazdowe do Pilaszkowa zostały obsadzone patrolami przez miejscowych. W razie zagrożenia ze strony carskiej policji mieli oni ostrzec nauczycieli, umożliwiając im ucieczkę. O skali przedsięwzięcia dobitnie świadczy fakt, że do Pilaszkowa dotarła z Galicji nauczycielka, dziennikarka i pisarka Stefania Sempołowska – mimo zaocznego wyroku rosyjskiego sądu, skazującego ją na wieloletnie więzienie za działalność >>antyrządową<< – przypomina Okręg Łódzki ZNP.
Obradom nauczycieli w pilaszkowskiej szkole przewodniczył Zygmunt Nowicki, późniejszy wiceprezes Zarządu Głównego Związku (do 1934 r.), a w latach 1938-1944 prezes ZNP i jednocześnie przywódca Tajnej Organizacji Nauczycielskiej w okupowanej Polsce (do czasu swojej śmierci podczas powstania warszawskiego).
Uczestnicy zjazdu podjęli heroiczną decyzję, aby od następnego dnia rozpocząć naukę polskich dzieci w języku ojczystym.
„Dziś środowisko nauczycielskie z niepokojem i troską patrzy na nowe problemy i zagrożenia. Jedno jest pewne: będziemy >>hasłom naszym zawsze wierni<<, bo pomyślna przyszłość Polski jest uwarunkowana edukacją dzieci i młodzieży. W obliczu eskalacji rosyjskiego imperializmu przeciw niepodległej Ukrainie solidaryzujemy się z narodem ukraińskim i wspieramy w walce o wolność – z uwagi na doświadczenia epoki zaborów mamy ku temu szczególne powody historyczne i moralne” – napisano.
30 września, w przededniu 117. rocznicy założenia ZNP w Pilaszkowie, w sali konspiracyjnego zjazdu polskich nauczycieli z ówczesnego zaboru rosyjskiego odbyła się szczególna lekcja historii i patriotyzmu. Muzeum odwiedziła młodzież z Zespołu Szkół ZNP im. Tajnej Organizacji Nauczycielskiej w Łodzi wraz z wychowawcami
Związek Nauczycielstwa Polskiego wywodzi swoje korzenie od zjazdu w Pilaszkowie, choć jego geneza obejmuje również inne, powstałe w 1905 r. tajne organizacje nauczycielskie, a mianowicie: Polski Związek Nauczycielski, Stowarzyszenie Nauczycielstwa Polskiego, Krajowy Związek Nauczycielstwa Ludowego w Galicji.
Ostatecznie Związek Nauczycielstwa Polskiego powstał w wyniku przekształceń i połączenia różnych organizacji, co nastąpiło 2 lipca 1930 r. w Krakowie.
Więcej o historii Związku – w naszym serwisie: https://glos.pl/tag/nasza-historia
(GN)
Fot: Na zdjęciu: szkoła w Pilaszkowie, w której 117 lat temu obradował zjazd nauczycielski, dziś Muzeum ZNP
Historia ZNP to historia polskiej szkoły. Dziś mija 114 lat od zjazdu w Pilaszkowie