– Zachęcam nauczycieli, by dali uczniom czas na przyswojenie nowości, nie podkreślali od razu błędu pięcioma czerwonymi kreskami. Warto też pamiętać, że jest ogromna różnica między „przyjacielem” napisanym błędnie przez „sz”, a „na pewno” napisanym z błędem, czyli łącznie. No co tu dużo mówić: dla mnie zasady dotyczące tego drugiego przykładu są pośledniejszej rangi. Chodzi o to, że są umowne, a nie wynikają z historii języka – mówi prof. Jan Miodek, znany językoznawca, który – jako członek Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN – brał udział w przygotowywaniu nowych zasady polskiej ortografii. Zasady uchwalone dwa lata temu zaczną obowiązywać już od 1 stycznia 2026 roku. Co się zmieni?
– Media donoszą o przewrocie, trzęsieniu ziemi i innych kataklizmach, ale spokojnie: żadnej rewolucji nie będzie. To tylko 11 zmian, które sprawią, że nasze życie stanie się prostsze. Chodzi w nich o to, by w ortografii czyhało na nas jak najmniej „haków” – uspokaja prof. Jan Miodek w rozmowie z portalem wroclaw.pl.
Co się nie zmienia?
Zmian jest jedenaście i wszystkie mają jeden cel: mniej pułapek, więcej intuicji. Zacznijmy od tego co się nie zmieni, a miało się zmienić. W maju 2024 roku gdy Rada Języka Polskiego ustalała nowe zasady w pisowni nazw geograficznych. postanowiła, że wszystkie człony nazw własnych (np. „Półwysep Hel”, „Wyspa Uznam”, „Aleja Róż”) miały być pisane wielką literą.
Nieoczekiwanie Rada wycofała tą zmianę komunikatem z 7 listopada 2025 i od stycznia wyraz gatunkowy stojący przed nazwą w mianowniku pisany będzie małą literą. Pozostaje więc tak, jak było dotychczas: „wyspa Uznam”, „półwysep Hel” itp.
Rada tłumaczyła wycofanie tej zmiany troską o stabilność pisowni nazw geograficznych, zwłaszcza w dokumentach urzędowych. W administracji komplikowałoby to standaryzację nazw miejscowości, co mogłoby się okazać kłopotliwe i wymagać zmiany wszystkich dokumentów.
Co się zmienia?
>> zapis nazw mieszkańców miast i ich dzielnic, osiedli i wsi, dotychczas pisaliśmy je małymi literami, teraz pisownia dużą literą nie będzie błędna;
>> wprowadzenie łącznej pisowni członu pół- w wyrażeniach: półzabawa, półnauka; półżartem, półserio; półspał, półczuwał;
>> wprowadzenie łącznej pisowni nie- z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi bez względu na stopień, a więc także w stopniu wyższym i najwyższym, np. niemiły, niemilszy, nienajmilszy;
>> rozdzielna pisownia cząstek -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście ze spójnikami, np. Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry;
>> w nazwach obiektów przestrzeni publicznej wprowadzenie pisowni wielką literą stojącego na początku wyrazu aleja, brama, bulwar, osiedle, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, willa, zamek, most, molo, pomnik, cmentarz (przy utrzymaniu pisowni małą literą wyrazu ulica), np. ulica Józefa Piłsudskiego, ale już: Aleja Róż, Plac Zbawiciela, Kościół Mariacki, Zamek Królewski, Most Poniatowskiego, Cmentarz Rakowicki itp.
Więcej poniżej:
Rada Języka Polskiego zdecydowała: Od 1 stycznia 2026 r. duże zmiany w zasadach ortografii
Rada podkreśla, że celem reformy jest uproszczenie i ujednolicenie ortografii, usunięcie wyjątków oraz likwidacja trudnych w praktyce przepisów, które zmuszały piszących do szczegółowej analizy znaczeniowej.
Dzięki temu liczba błędów językowych powinna znacząco spaść, a użytkownicy języka będą mogli skupić się bardziej na stylu niż na żmudnym rozstrzyganiu kwestii ortograficznych. Wiele z proponowanych zmian postulowano już od wielu lat.
Uczniowie mogą odetchnąć
A co z uczniami, którzy za kilka miesięcy będą zdawać maturę i egzamin ósmoklasisty?
„W związku z uchwałami Rady Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk, określającymi zmiany zasad ortografii obowiązujące od 1 stycznia 2026 r. uprzejmie informuję, że w latach 2026-2030 w ocenie poprawności ortograficznej w pracach egzaminacyjnych egzaminu ósmoklasisty, egzaminu maturalnego oraz egzaminów eksternistycznych akceptowane będą zarówno obecnie obowiązujące, jak i nowe zasady zapisu” — czytamy m.in. w komunikacie dyrektora CKE z 20 sierpnia 2025. To oznacza, że niestosowanie się do nowych zasad będzie uznawane za błąd dopiero podczas egzaminów w 2031 r.
Pełna treść komunikatu CKE znajduje się tutaj Pełny komunikatu Rady Języka Polskiego w sprawie zmian w ortografii od stycznia 2026 r. można znaleźć tutaj
(GN)