Fundacja Orange opublikowała raport z monitoringu praw i podmiotowości dziecka w Polsce w dobie społeczeństwa informacyjnego

– Z praw dziecka wynikają obowiązki dorosłych. To my, dorośli, powinniśmy dążyć do ich respektowania, także w środowisku cyfrowym. To my powinniśmy „dojrzeć do praw”, które dzieciom po prostu przysługują – powiedział Konrad Ciesiołkiewicz, prezes Fundacji Orange na premierze I edycji raportu „Dojrzeć do praw”. To analiza stanu poszanowania praw i podmiotowości dziecka w dobie społeczeństwa informacyjnego. (aktualizacja)

 

„>>Monitoring praw i podmiotowości dziecka w Polsce w dobie społeczeństwa informacyjnego<<” to inicjatywa, której celem jest regularny przegląd wyzwań i problemów związanych z realizacją praw dzieci w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem problemów wynikających z rosnącej ekspozycji dzieci na treści oraz usługi cyfrowe” – napisał m.in. Konrad Ciesiołkiewicz w słowie wstępnym do I edycji raportu.

Fundacja przypomina, że konwencja o prawach dziecka przyjęta była przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1989 roku. Od tego czasu świat bardzo się zmienił, także w wyniku dynamicznego rozwoju technologii. Środowisko cyfrowe jest dziś jedną z przestrzeni, w której działają dzieci i młodzież. A nawet jeśli nie są bezpośrednimi użytkownikami technologii, to ma ona na nich wpływ w wielu aspektach – tak jak i na całe społeczeństwo.

Jak podkreślają autorzy raportu prawa dziecka przysługują każdemu bez względu na płeć, pochodzenie, rasę czy wyznanie. Ich respektowanie jest ważne także w środowisku cyfrowym, czyli w internecie, w korzystaniu z gier, aplikacji, komunikatorów czy mediów społecznościowych.

„Złożoność tych zagadnień sprawia, że poddanie ich kompleksowemu badaniu jest trudne. Każda próba syntezy istniejących źródeł może być kwestionowana jako stronnicza, a same dane są niekompletne i cechują się zróżnicowaną jakością. Dynamika procesu rozwoju nowych technologii sprawia także, że są niejako skazane na nieaktualność – badania często nie nadążają za nowymi trendami związanymi ze społecznymi konsekwencjami cyfryzacji” – tłumaczy Ciesiołkiewicz.

 „Biorąc to pod uwagę, zdecydowaliśmy się uruchomić nowe, stałe przedsięwzięcie badawcze, którego istotą jest nie tyle gromadzenie danych dotyczących problemów składających się na ocenę sytuacji młodych, ale raczej synteza opinii różnych grup wiekowych dzieci i młodzieży oraz ekspertek i ekspertów na temat tych problemów” – podkreśla.

Raport publikowany będzie raz na dwa lata. Jego celem jest ocena realizacji praw i podmiotowości dzieci w Polsce oraz identyfikacja zjawisk, które wymagają najpilniejszej interwencji. „Liczymy, że jego wyniki okażą się przydatne dla wszystkich środowisk i instytucji zainteresowanych pracą na rzecz dzieci w naszym kraju” – wskazuje prezes Fundacji Orange.

Jak informuje w I edycji inicjatywy autorzy skoncentrowali się na doświadczaniu przez młodych ludzi przemocy elektronicznej. Taką potrzebę wskazują także wywiady z dziećmi i młodzieżą przeprowadzone przez ośrodek „Ciekawość”. Autorem opracowania dotyczącego tej kwestii jest prof. Jacek Pyżalski.

W raporcie znalazły się także komentarze eksperckie osób od lat zajmujących się problemem praw dzieci, staraniami o poszanowanie ich podmiotowości, przeciwdziałanie krzywdzeniu oraz bezpieczeństwo w sieci, a mianowicie dr Moniki Sajkowskiej, prezeski Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę, dr Marka Michalaka, rzecznika praw dziecka w latach 2008–2018, założyciela Instytutu Praw Dziecka im. Janusza Korczaka, kanclerza Kapituły Orderu Uśmiechu i przewodniczącego Międzynarodowego Stowarzyszenia im. Janusza Korczaka, oraz Michała Rosiaka, eksperta ds. cyberbezpieczeństwa, analityka i edukatora z CERT Orange Polska.

Poza opiniami eksperckimi raport zawiera listę niepokojących zjawisk i wyniki badań z dziećmi i młodzieżą, które ukazują kwestie aktywności cyfrowych z ich perspektywy. Główne rekomendacje wskazują, że rozwiązaniem wielu problemów z przedrostkiem „cyber” jest wzmacnianie kompetencji w obszarze emocjonalnym i społecznym.

Dzieci i młodzież to prawie 20 proc. społeczeństwa w Polsce. Mają swoje prawa, także w środowisku informacyjnym i cyfrowym, które jest naturalną przestrzenią ich aktywności. Czy w świecie pełnym „nowych” zjawisk prawa te są szanowane i traktowane z należytą powagą?

W sumie 42 ekspertek i ekspertów, którzy brali udział w przygotowaniu raportu, oceniło stan realizacji praw i podmiotowości dziecka w Polsce w dobie społeczeństwa informacyjnego jako zły (zbiorczo: 2,6 punktu na dziesięciopunktowej skali analizy).

Osoby te zwracają uwagę m.in. na niewystarczającą ochronę danych i wizerunków dzieci, na problem ekspozycji na niebezpieczne treści i reklamy. Zauważają nadużywanie i szkodliwe wzorce korzystania z technologii.

Najbardziej alarmujące wydają się problemy związane z mową nienawiści. Cyberprzemoc rówieśnicza to zjawisko występujące w Polsce dwa razy częściej niż przeciętnie w 19 innych badanych krajach.

Potwierdzają to wyniki badań jakościowych z dziećmi i młodzieżą pod kierownictwem dr Anny Buchner i Katarzyny Fereniec-Błońskiej – również zawarte w raporcie. Pokazują, że młodzi inaczej niż dorośli postrzegają bezpieczeństwo w internecie.

– Badane dzieci i młodzież najbardziej boją się swoich rówieśników, którzy mogą narazić ich na hejt, cyberprzemoc i wykluczenie z grupy. Czują się samotni z problemami – mówiła dr Anna Buchner o wynikach badań jakościowych z dziećmi i młodzieżą.

Głównym zagrożeniem dla dzieci i młodzieży są nie tyle kwestie ochrony danych, co ich rówieśnicy. Screeny wiadomości, filmy i zdjęcia robione z krycia to dla nich źródło lęku, że w razie ich publikacji będą narażeni na kpiny, hejt, cyberprzemoc. Aby nie być wykluczonym z grupy, czują przymus bycia ciągle online, również w nocy. Dorośli, widząc problem, wprowadzają zakazy, nakazy i limity. Sami też niezbyt konsekwentnie przestrzegają higieny cyfrowej, a dzieci muszą często rywalizować z telefonem o ich uwagę.

Grono eksperckie raportu rozwiązań wielu „cyber”- problemów upatruje poza przestrzenią cyfrową, a w pracy na rzecz wzmacniania kompetencji społecznych i emocjonalnych. Pilna wydaje się też edukacja dzieci, młodzieży i dorosłych i po prostu bardziej podmiotowe traktowanie młodych ludzi, dające możliwość współdecydowania o sprawach, które ich dotyczą.

Raport można pobrać tutaj

(GN)

Fundacja Orange podsumowuje debatę – „Dziecko. Prawa. Podmiotowość” i przedstawia listę rekomendacji

Dr Marek Michalak: Edukacja w zakresie praw dziecka powinna być permanentna. Nie wystarczy raz powiedzieć…