W Ocenie Środków Regulacji (OSR) do projektu rozporządzenia ministra edukacji ws. sposobu podziału kwoty potrzeb oświatowych w 2026 r. podano, że kwota potrzeb oświatowych w 2026 r. wyniesie 111 mld 512 mln zł i jest ona wyższa o 8,9 mld zł, tj. o 8,6 proc. w stosunku do kwoty potrzeb oświatowych na 2025 r. Łączna kwota potrzeb oświatowych w 2025 r. wynosi 102 mld 652 mln zł. Samorządy twierdzą, że to zdecydowanie za mało.
Projekt rozporządzenia ministra edukacji w sprawie sposobu podziału łącznej kwoty potrzeb oświatowych między jednostki samorządu terytorialnego w roku 2026, został skierowany do konsultacji publicznych.
„Projektowane rozporządzenie Ministra Edukacji w sprawie sposobu podziału łącznej kwoty potrzeb oświatowych między jednostki samorządu terytorialnego w roku 2026 stanowi wykonanie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 26 ust. 6 ustawy z dnia 1 października 2024 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Projektowane rozporządzenie ustala na rok 2026 podział łącznej kwoty potrzeb oświatowych między jednostki samorządu terytorialnego, zwane dalej „JST”, z uwzględnieniem w szczególności typów i rodzajów odpowiednio szkół i placówek prowadzonych lub dotowanych przez te jednostki, etapów rozwoju zawodowego nauczycieli oraz liczby uczniów w szkołach i placówkach (w tym liczby dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym)” – czytamy w OSR.
Jak podano kwota potrzeb oświatowych w 2026 r. wyniesie 111.512 mln zł i jest ona wyższa w stosunku do kwoty potrzeb oświatowych na rok 2025 (102.652 mln zł) o 8.9 mld zł, tj. o 8,6%.
Na podstawie danych statystycznych o liczbie uczniów, słuchaczy, wychowanków i dzieci oraz etatów nauczycieli przyjętych do podziału kwoty potrzeb oświatowych w roku 2026 szacuje się, że podział kwoty 111.512 mln zł na poszczególne rodzaje jednostek samorządu terytorialnego ukształtuje się następująco:
>> gminy – 52.452 mln zł (47%); >> miasta na prawach powiatu – 39.178 mln zł (35%); >> powiaty – 18.694 mln zł (17%); >> województwa – 1.188 mln zł (1%).
Kwota potrzeb oświatowych, podobnie jak subwencja oświatowa, jest dzielona między samorządy według algorytmu określanego co roku przez ministra edukacji. Punktem wyjścia w algorytmie jest tzw. standard A, czyli kwota, jaką samorząd dostaje na jednego ucznia.
W projekcie rozporządzenia MEN przyjęło, że standard A wyniesie w 2026 r. około 9752 zł. Oznacza to, że w stosunku do 2025 r. będzie on wyższy o 3,6 proc., tj. o około 337 zł.
Modyfikacji mają ulec wprowadzone w 2025 r. rozwiązania w zakresie finansowania uczniów z autyzmem i z niepełnosprawnością sprzężoną w zakresie oddziałów integracyjnych (finansowanie na podstawie liczby godzin wsparcia).
Projekt zakłada jednocześnie obniżenie wysokości wsparcia dla szkół prowadzących uczniów w edukacji domowej
„Dodatkowo w związku projektem ustawy o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw łączna kwota potrzeb oświatowych na 2026 rok, z tytułu rozszerzenia uprawnień nauczycieli w zakresie nagrody jubileuszowej, została zwiększona o kwotę ok. 120 mln zł. Kwota ta zostanie naliczona dla samorządów w ramach środków naliczonych w związku ze wzrostem standardu finansowego A.” – wskazano.
Przypomnijmy, że od 1 stycznia 2025 r. obowiązują nowe zasady finansowania samorządów. Zgodnie z reformą, głównym źródłem dochodów samorządów stały się dochody podatkowe, a subwencje z budżetu państwa mają charakter uzupełniający. Wprowadzono pojęcie „potrzeb finansowych jednostki samorządu terytorialnego”, które są elementem kalkulacyjnym do ustalenia subwencji z budżetu państwa. Zgodnie z nowymi przepisami, potrzeby finansowe jednostek samorządu terytorialnego to suma potrzeb: wyrównawczych, oświatowych, rozwojowych, ekologicznych i uzupełniających.
Projekt rozporządzenia ministra edukacji w sprawie sposobu podziału łącznej kwoty potrzeb oświatowych między JST w roku 2026 znajduje się tutaj
Samorządy o luce finansowej
Tymczasem w stanowisku Zgromadzenia Ogólnego Związku Miast Polskich podkreślono, że od roku 2016 luka finansowa w oświacie samorządowej wzrasta o około 3 mld zł rocznie. W roku 2023 wyniosła już ponad 41 mld zł. Udział subwencji szkolnej w wydatkach budżetu państwa spadł z blisko 3% w r. 2003 do niecałych 2% PKB w r. 2023. Jej znaczące zwiększenie (o 23 mld zł) w roku 2024 spowodowało jedynie zatrzymanie pogłębiania się luki, która wciąż wynosi ponad 40 mld zł.
W dokumencie Zgromadzenie Ogólne odnosi się także do kwestii potrzeb finansowych w oświacie.
„Wprowadzona w 2024 roku zmiana systemu finansowania JST, w ogólnych założeniach korzystna, spowodowała wpisanie na stałe do tego systemu niedofinansowania oświaty w ogromnej skali, do której doprowadzono w poprzednich latach. Do ustawy wpisano bowiem konkretną kwotę potrzeb finansowych w oświacie, która była zwaloryzowaną kwotą części oświatowej subwencji ogólnej z roku 2024, to znaczy kwotą niższą o ponad 40 mld zł od wydatków bieżących JST na oświatę. Operacji tej towarzyszy wciąż ten sam argument, że państwo tylko „dofinansowuje” to zadanie własne, ignorując fakt, że to dofinansowanie bezpośrednio po przekazaniu wszystkich szkół samorządom wynosiło 89% wszystkich wydatków bieżących na edukację” – czytamy m. in. w Stanowisku Związku.
Więcej tutaj
– Potrzeby oświatowe na 2025 rok zostały ustalone w kwocie ok. 45 mld zł niższej niż rzeczywiste potrzeby. Procentowo to o ok. 1/3 mniej niż powinno być użyte w algorytmach obliczeniowych – wskazał z kolei niedawno (cytowany przez PAP) Grzegorz Kubalski ze Związku Powiatów Polskich.
(GN)
Minister edukacji Barbara Nowacka w wywiadzie dla Głosu Nauczycielskiego: Nie planujemy rewolucji