„Realizacja strategicznych programów badań naukowych w latach 2011-2020 przyczyniła się do rozwoju kadr naukowych, lecz nie wpłynęła istotnie na realizację celów polityki naukowej państwa. Naukowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) naruszało własne procedury wewnętrzne, a niekiedy też i przepisy prawa. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego nie w pełni korzystał z przysługującego mu prawa nadzoru i ewaluacji” – czytamy m.in. w raporcie Najwyższej Izby Kontroli.
Izba przypomina, że w 2011 r. uchwalony został „Krajowy Program Badań. Założenia polityki naukowo-technicznej i innowacyjnej państwa”, który wskazuje siedem strategicznych dla państwa kierunków badań naukowych i prac rozwojowych.
Z raportu Izby wynika, że w latach 2011-2020 realizacja strategicznych programów badań naukowych (166 projektów badawczych o wartości dofinansowania 1,8 mld zł) przyniosła znaczny wzrost liczby nowych zespołów badawczych, uzyskanych stopni naukowych, publikacji i cytowań.
Natomiast nie wpłynęła istotnie na realizację celów polityki naukowej państwa. Inne wskaźniki, jak np. liczba przedsiębiorstw utworzonych do komercjalizacji nowych rozwiązań, zwiększenie przychodów ze sprzedaży lub licencji praw własności przemysłowej bądź wzrost nakładów na działalność badawczo-rozwojową (B+R) podmiotów pozabudżetowych – zrealizowano w niewielkim stopniu.
Z kontroli NIK wynika, że NCBR naruszało własne procedury wewnętrzne i zasady zarządzania programami strategicznymi, m.in. powoływało koordynatorów programów bez przeprowadzenia otwartego konkursu (dwa przypadki) oraz dopuszczało do konfliktu interesów poprzez niewyłączenie się członków komitetów sterujących z udziału w ocenie merytorycznej projektów i ich zmian.
Realizacja strategicznych programów badań naukowych w 2011–2020 przyczyniła się do rozwoju kadr naukowych, lecz nie wpłynęła istotnie na realizację celów polityki naukowej państwa. NCBiR naruszało własne procedury wewnętrzne, niekiedy też i przepisy prawa: https://t.co/QBcCfMWeBv pic.twitter.com/gMBkDAhP6G
— Najwyższa Izba Kontroli (NIK) (@NIKgovPL) February 17, 2021
Z raportu po kontroli wynika, że minister nauki i szkolnictwa wyższego zapewnił finansowanie programów strategicznych (choć wysokość środków nie była zwiększana w sposób przewidziany w ustawie o NCBR, tj. wraz ze wzrostem finansowego udziału właściwych podmiotów w realizację tych zadań), w ramach sprawowanego nadzoru przyjmował sprawozdania NCBR z ich realizacji i kontrolował je w ograniczonym zakresie.
Nie korzystał jednak z opinii i konsultacji Komitetu Polityki Naukowej, organu pomocniczego w zakresie polityki naukowej państwa i podmiotu, który przygotował Krajowy Program Badań (KPB)
Minister nie w pełni też weryfikował zasadność planowanych przez NCBR kosztów realizacji i obsługi programów strategicznych, a to wskutek niewyodrębnienia kwot na poszczególne programy w kwotach dotacji celowej i podmiotowej. Ponadto w następstwie wadliwych rozwiązań nie dokonywano weryfikacji kosztów, a przyjmowano, że obsługa poszczególnych zadań wynosi tyle samo.
Kontrolerzy NIK stwierdzili też, że minister nie ocenił też wpływu programów strategicznych na realizację celów polityki naukowej państwa ani nie przeprowadził ewaluacji KPB, co byłoby celowe w kontekście prac nad nowym dokumentem strategicznym – polityką naukową państwa. w rezultacie minister nie miał wiedzy, w jaki sposób ogłoszone na podstawie KPB strategiczne programy badań naukowych wpłynęły na realizację celów polityki naukowej państwa.
Na podstawie wyników kontroli, Najwyższa Izba Kontroli wnioskuje:
Do Ministra Edukacji i Nauki o:
zwiększenie nadzoru nad przygotowaniem, realizacją i obsługą programów strategicznych przez NCBR, szczególnie pod względem finansowym oraz liczby przeprowadzanych w Centrum kontroli; dokonanie kompleksowej oceny efektów Krajowego Programu Badań i wykorzystanie jej wyników w pracach nad założeniami polityki naukowej państwa przygotowywanej na podstawie art. 6 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.
Do Narodowego Centrum Badań i Rozwoju o:
rzetelne przygotowywanie strategicznych programów badań naukowych i prac rozwojowych oraz konkursów; weryfikację zadań zleconych NCBR+ sp. z o.o. i doprowadzenie do ich zgodności z zakresem zadań przewidzianych do realizacji przez ten podmiot, według przepisów ustawy o NCBR; powoływanie koordynatorów strategicznych programów badań naukowych i prac rozwojowych zgodnie z założeniami tych programów; wypłata środków zgodnie z harmonogramami płatności; przyznawanie środków na podstawie pozytywnie zaopiniowanych wniosków wykazanych na liście rankingowej; rzetelne sporządzanie sprawozdań z realizacji programów strategicznych, w oparciu o zweryfikowane dane o realizacji wskaźników.
Szczegóły kontroli NIK można znaleźć tutaj
(JK, GN)
Fot: NIK
NIK o zabezpieczeniu szkół przed zagrożeniami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Procedury szwankują