„Od 1 stycznia 2026 r. wchodzą w życie bardzo korzystne dla nauczycieli rozwiązania w zakresie wynagradzania za godziny ponadwymiarowe” – napisano w specjalnym komunikacie MEN. „Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe będzie przysługiwało nauczycielowi w każdym przypadku, gdy niezrealizowanie przez niego przydzielonych godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych nastąpiło z przyczyn niedotyczących nauczyciela, a nauczyciel był gotów do realizacji tych zajęć” – podaje resort.
Przypomnijmy, że nowelizacja Karty Nauczyciela, która obowiązuje od 1 września 2025 r., wprowadziła niekorzystne dla nauczycieli regulacje dotyczące prawa nauczycieli do wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe.
W środowisku takie godziny zostały nazwane „godzinami basiowymi” od imienia minister edukacji Barbary Nowackiej, a nauczyciele zaczęli masowo odwoływać wycieczki szkolne w ramach solidarności z kolegami, którzy w czasie takiej wycieczki pozostają bez pieniędzy.
W rozwiązanie problemu zaangażował się premier Donald Tusk. 4 listopada pojawił się tzw. projekt naprawczy dotyczący rozliczania godzin ponadwymiarowych, który został jednogłośnie poparty przez Sejm i Senat. 18 grudnia zmiany zostały podpisane przez prezydenta, a 23 grudnia opublikowane w Dzienniku Ustaw.
„Nauczyciele otrzymają wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe w różnych przypadkach nieodbycia zajęć z przyczyn leżących po stronie szkoły, np. z powodu nieobecności ucznia na zajęciach prowadzonych z nim indywidualnie, wyjazdu klasy na wycieczkę itp. Warunkiem zachowania prawa do wynagrodzenia jest pozostawanie nauczyciela w tym czasie w gotowości do realizacji tych zajęć” – podkreślono w komunikacie MEN.
Ustawa z dnia 21 listopada 2025 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela, która zakłada wypłacanie nauczycielom wynagrodzeń za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe, jeśli nastąpiło to z przyczyn niezależnych od nich (tzw. ustawa naprawcza) wchodzi w życie od 1 stycznia 2026.
Jednak przepis art. 35 ust. 3e Karty Nauczyciela, w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 21 listopada 2025 r., będzie miał zastosowanie do ustalania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe przypadające do realizacji począwszy od 1 września 2025 r. Wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe w okresie od 1 września 2025 r. do 31 grudnia 2025 r., za które nauczyciele nie otrzymali wynagrodzenia, gdyż nie przysługiwało im ono na podstawie art. 35 ust. 3e Karty Nauczyciela w dotychczasowym brzmieniu, będzie wypłacane do 6 lutego 2026 r.
Jak wyjaśnia MEN w celu uniknięcia wątpliwości, czy jest możliwe przydzielenie nauczycielowi pozostającemu w gotowości do pracy realizacji w tym czasie innych zadań, doprecyzowano, że nauczycielowi można przydzielić do realizacji w czasie, w którym zostały zaplanowane godziny zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych, zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze lub wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela.
Tak więc w czasie, w którym nauczyciel z przyczyn od siebie niezależnych nie będzie realizował godzin ponadwymiarowych, będzie mógł mieć przydzielone do realizacji różne zajęcia z uczniami lub na ich rzecz. W czasie zaplanowanych godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych nauczycielowi będzie można powierzyć również realizację doraźnych zastępstw. W takim przypadku nauczyciel będzie realizował godziny doraźnych zastępstw w ramach wynagrodzenia, jakie przysługuje mu za zaplanowane godziny ponadwymiarowe.
W ustawie doprecyzowano również przepis art. 35 ust. 3f Karty Nauczyciela, tak aby nie budził wątpliwości, że pomniejszanie pensum przy wyliczaniu godzin ponadwymiarowych obejmuje także tygodnie, w których przypadają dni, w których dla nauczyciela nie zaplanowano zajęć.
W celu ułatwienia stosowania nowych przepisów MEN zamieściło na swojej stronie odpowiedzi na pytania, które mogą się pojawiać w tym zakresie.
Jak należy rozumieć gotowość do pracy, o której mowa w art. 35 ust. 3e Karty Nauczyciela, w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 21 listopada 2025 r.?
„Cechy istotne gotowości do wykonywania pracy zostały sprecyzowane w doktrynie i orzecznictwie. Do cech charakterystycznych gotowości pracownika do wykonywania pracy zalicza się: >>zamiar wykonywania pracy, >> faktyczną zdolność do świadczenia pracy, >> uzewnętrznienie gotowości do wykonywania pracy, >> pozostawanie w dyspozycji pracodawcy” – czytamy.
„Przesłanki te muszą zostać spełnione łącznie. Przez pozostawanie w dyspozycji pracodawcy należy rozumieć stan, w którym pracownik może niezwłocznie na wezwanie pracodawcy podjąć pracę. Pracownik pozostający w dyspozycji pracodawcy oczekuje na możliwość podjęcia pracy na terenie zakładu pracy lub w innym miejscu wskazanym przez pracodawcę (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 2004 r., I PK 541/03). Natomiast nie pozostaje w dyspozycji pracodawcy pracownik, który nie znajduje się w wyznaczonym przez pracodawcę miejscu do wykonywania pracy, oraz pracownik, który wprawdzie znajduje się w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, ale w stanie uniemożliwiającym wykonywanie pracy” – wyjaśniono.
Czy wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe otrzyma nauczyciel, który w czasie zaplanowanych zajęć wykonywał doraźne czynności wynikające z jego funkcji związkowej?
„W tym przypadku do ustalenia wynagrodzenia tego nauczyciela nie stosuje się art. 35 ust. 3e Karty Nauczyciela, tylko art. 25 ust. 5 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2025 r. poz. 440), zgodnie z którym pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy zawodowej na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z jego funkcji związkowej poza zakładem pracy, jeżeli czynność ta nie może być wykonana w czasie wolnym od pracy. Wynagrodzenie to jest ustalane jak za urlop, a więc z uwzględnieniem wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe” – wskazuje resort.
Pełny komunikat MEN można znaleźć tutaj Odpowiedzi na pytania, które mogą się pojawiać w tym zakresie tutaj
(GN)