Nie kwota bazowa ustalana w budżecie przez polityków, lecz przeciętne wynagrodzenie w gospodarce według danych GUS – taki byłby punkt odniesienia przy określaniu wysokości wynagrodzeń nauczycieli w 2025 r., gdyby obowiązywał system proponowany przez ZNP. Inaczej mówiąc, wynagrodzenia nauczycieli nie byłyby zależne od tego, czy rząd zgodzi się na 5-procentowy czy też wyższy wskaźnik wzrostu płac. Przypominamy, o co chodzi autorom inicjatywy obywatelskiej „Godne płace i wysoki prestiż nauczycieli”.
Na zdjęciu: Manifestacja ZNP przed gmachem ministerstwa edukacji w czasach rządów Zjednoczonej Prawicy
Obywatelski projekt złożony w Sejmie przez Związek (oficjalna nazwa to projekt ustawy o zmianie ustawy Karta Nauczyciela – druk sejmowy nr 28) przewiduje nowelizację art. 30 KN, w którym mowa jest o tzw. średnim wynagrodzeniu nauczycieli oraz o ustalaniu stawek wynagrodzenia zasadniczego.
Nie kwota bazowa, lecz przeciętne wynagrodzenie
Obecny system kształtowania wynagrodzeń nauczycieli (ich wysokość zależy od decyzji polityków, którzy uchwalają budżet państwa na kolejny rok) nie zdał egzaminu.
– Nie uchronił nauczycieli przed gwałtowną pauperyzacją w czasach rekordowej inflacji w ostatnich latach. Nie zapobiegł dramatycznemu spłaszczeniu wynagrodzeń, niemalże zrównaniu ich z płacą minimalną – mówił prezes ZNP Sławomir Broniarz w Sejmie w styczniu br. podczas pierwszego czytania obywatelskiego projektu.
– Chcemy ten system uprościć, uczynić bardziej czytelnym i przejrzystym. Chcemy, by określał realne zarobki nauczycieli, a nie odwoływał się do skomplikowanych konstrukcji prawnych – mówił prezes Związku. – Chcemy jednocześnie, by system wynagradzania gwarantował nauczycielom zarobki porównywalne do zarobków w gospodarce – podkreślał.
„Obowiązujące przepisy nie zawierają postanowień, w jaki sposób winna być kształtowana kwota bazowa i jakie rozstrzygnięcia należy brać pod uwagę określając jej wysokość. W szczególności dotychczasowe uregulowania nie gwarantują w sposób bezwarunkowy stałego, corocznego wzrostu kwoty bazowej dla nauczycieli czy też jej automatycznej waloryzacji” – czytamy w jednej z opinii na temat projektu wydanych przez Biuro Ekspertyz i Oceny Skutków Regulacji Kancelarii Sejmu RP.
Otóż Związek proponuje wpisanie do art. 30 KN zasady, że średnie wynagrodzenia nauczyciela w danym roku stanowi określony w ustawie procent (w zależności od stopnia awansu zawodowego) przeciętnego wynagrodzenia podawanego w oficjalnym komunikacie przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (w projekcie zaproponowano, by było to przeciętne wynagrodzenie w III kwartale roku poprzedniego). Gdyby ten mechanizm w tej chwili obowiązywał, wówczas od stycznia 2025 r. wysokość średniego wynagrodzenia byłaby powiązana z wysokością przeciętnego wynagrodzenia w III kwartale 2024 r. (według GUS).
Ale to nie koniec, ponieważ odniesienie do przeciętnego wynagrodzenia dotyczy także stawek wynagrodzenia zasadniczego. To kluczowe, ponieważ średnie wynagrodzenie to jedynie kategoria prawna, natomiast wynagrodzenie zasadnicze to realna płaca z nauczycielskich pasków wypłat.
Wynagrodzenie zasadnicze zależne od zarobków w gospodarce
Utrzymana byłaby zatem zasada, że to minister edukacji określa w rozporządzeniu płacowym minimalne stawki wynagrodzenia zasadniczego, ale uwzględniając przepis ustawy mówiący, że stawka dla nauczyciela dyplomowanego (ze stopniem magistra i przygotowaniem pedagogicznym) wynosi co najmniej 100 proc. przeciętnego wynagrodzenia w III kwartale roku poprzedniego (według GUS). Stawki dla nauczycieli z innym stopniem awansu (lub bez) byłyby proporcjonalnie niższe, ale stawka dla nauczyciela wchodzącego do zawodu nie mogłaby być niższe niż wynikałoby to z przepisu w ustawie.
Nie znamy jeszcze danych GUS w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w III kwartale br., ale w II kwartale to wynagrodzenie wyniosło 8038,41 zł. Można więc założyć, że w III kwartale nie będzie ono niższe niż 8 tys. zł. Zatem gdyby projekt obywatelski już wcześniej wszedł w życie, to w przyszłym roku pensja zasadnicza nauczyciela dyplomowanego sięgnęłaby kwoty 8 tys. zł. Obecnie stawka ta wynosi 5915 zł, a jak wynika z rządowych propozycji, w przyszłym roku „zasadnicze” dyplomowanego może wzrosnąć jedynie o ok. 300 zł.
Co wymaga uaktualnienia
Oczywiście pewne szczegóły obywatelskiego projektu wymagają aktualizacji podczas prac w komisji sejmowej. Dlaczego? Bo projekt był złożony w Sejmie w 2021 r. (leżał w sejmowej „zamrażarce”). W tym czasie rząd Zjednoczonej Prawicy zmodyfikował stopnie awansu zawodowego (były cztery, są dwa, a nauczyciele początkujący są nauczycielami „bez stopnia awansu”). Zmieniły się także wysokość przeciętnego wynagrodzenia oraz udział wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela w średnim wynagrodzeniu.
– Projekt odnosi się do ówczesnego stanu prawnego, kiedy obowiązywały cztery stopnie awansu zawodowego nauczycieli. Obecnie stan prawny jest inny i dlatego niektóre szczegółowe zapisy projektu wymagają aktualizacji. Zgodnie z prawem autorzy projektu nie mają możliwości dokonywania w nim zmian. Jest to jednak możliwe – i konieczne – w toku prac parlamentarnych – mówił prezes ZNP Sławomir Broniarz podczas pierwszego czytania projektu w Sejmie X kadencji (w styczniu br.).
Historia pewnego projektu
Związek Nauczycielstwa Polskiego zebrał pod projektem zmiany Karty Nauczyciela – w ramach Inicjatywy Obywatelskiej „Godne płace i wysoki prestiż nauczycieli” – ponad 250 tys. podpisów (wymagane ustawowe minimum to 100 tys.).
Projekt trafił do Sejmu IX kadencji jesienią 2021 r. i na początku kolejnego roku odbyło się jego pierwsze czytanie. Następnie rządząca wówczas Zjednoczona Prawica schowała projekt do sejmowej „zamrażarki”. Ponieważ nierozpatrzone projekty obywatelskie (w odróżnieniu od „zwykłych” projektów ustaw) otrzymują „drugie życie” w kolejnej kadencji Sejmu, również inicjatywa związkowa trafiła do rozpatrzenia na forum Izby. Miało to miejsce w styczniu br., kiedy to skierowano inicjatywę do dalszych prac w komisji edukacji. Później Związek kilkakrotnie występował do rządzących o przyspieszenie rozpatrywania projektu obywatelskiego.
W piątek 13 września komisja edukacja zdecydowała o powołaniu Podkomisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy Karta Nauczyciela (druk nr 28).
Przebieg procesu legislacyjnego w Sejmie (druk nr 28) można śledzić tutaj:
https://sejm.gov.pl/Sejm10.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=28
***
„Godne płace…” – kalendarium
>> 18 listopada 2021 r. – ZNP wniósł projekt do Sejmu IX kadencji
>> 9 lutego 2022 r. – odbyło się pierwsze czytanie projektu
>> luty 2022 r. – listopad 2023 r. – projekt w sejmowej „zamrażarce”
>> 20 listopada 2023 r. – projekt „odmrożony” w Sejmie X kadencji
>> 25 stycznia 2024 r. – pierwsze czytanie i skierowanie projektu do komisji
>> 13 września 2024 r. – Komisja Edukacji i Nauki powołała Podkomisję nadzwyczajną do rozpatrzenia obywatelskiego projektu
(DK, GN)