Samorządy będą mieć więcej możliwości dostosowania szkół do liczby uczniów. Będą mogły wykorzystać wolne pomieszczenia w szkołach, przedszkolach i innych placówkach edukacyjnych na potrzeby lokalnej społeczności – wynika m.in. z projektu przyjętego ustawy o zmianie ustawy Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw, który we wtorek przyjął rząd. „Celem projektu ustawy jest wprowadzenie szeregu regulacji stanowiących alternatywę w stosunku do likwidacji małej szkoły podstawowej” – napisano m.in. w uzasadnieniu.
Jak podkreśla MEN „nowe przepisy przygotowują system oświaty na spadek liczby uczniów spowodowany zmianami demograficznymi, ułatwiając organizację szkół, ograniczając biurokrację i umożliwiając wykorzystanie wolnych przestrzeni szkolnych na potrzeby lokalnych społeczności przy zachowaniu wysokiej jakości kształcenia blisko domu”
Prognozy GUS pokazują systematyczny spadek liczby dzieci, nawet o 30 proc. do 2060 roku co szczególnie dotknie szkoły w małych miejscowościach. Nowe przepisy mają pomóc gminom racjonalnie planować sieć szkół, przy jednoczesnym uwzględnieniu potrzeb mieszkańców. Zgodnie z prognozami GUS, do 2060 r. liczba ludności w Polsce ma się zmniejszyć do 30,9 miliona, co oznacza ubytek o 6,7 miliona ludzi (około 22 proc.).
📣 Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o małych szkołach!
Świat się zmienia, a my zmieniamy prawo tak, by jak najlepiej odpowiadało na wyzwania. pic.twitter.com/BW0Ykwwp93
— Ministerstwo Edukacji Narodowej (@MEN_GOVPL) December 2, 2025
Najważniejsze rozwiązania zawarte w projekcie:
>> Samorządy będą mogły wykorzystać wolne pomieszczenia w szkołach, przedszkolach i innych placówkach edukacyjnych na potrzeby lokalnej społeczności. Chodzi np. o organizację opieki nad dziećmi do lat 3, prowadzenie zajęć dla seniorów oraz działania związane z kulturą, zdrowiem czy aktywnością obywatelską. Rozwiązanie będzie alternatywą dla likwidacji szkół, szczególnie w miejscach zagrożonych wyludnieniem. Dodatkowa działalność prowadzona w szkole nie będzie mogła pogorszyć warunków nauki i bezpieczeństwa uczniów.
>> Zwiększy się elastyczność w organizacji szkół podstawowych. Gminy będą miały więcej możliwości dostosowania szkół do liczby uczniów. W uzasadnionych sytuacjach (oceny będzie dokonywał kurator oświaty) możliwe będzie tworzenie:
1. nie tylko szkół podstawowych obejmujących klasy I–III, I–IV, ale także szkół podstawowych obejmujących klasy IV–VIII (w tym ostatnim przypadku szkole obowiązkowo będzie podporządkowana co najmniej jedna szkoła filialna),
2. szkół filialnych, czyli małych szkół podlegających większej szkole, obejmujących klasy I–III lub I–IV. Dzięki temu – jak argumentuje MEN – najmłodsze dzieci będą mogły uczyć się blisko domu, a starsi uczniowie w dobrze wyposażonych szkołach z pełnoetatowymi nauczycielami.
>> Ułatwienia w organizowaniu klas łączonych. W bardzo małych szkołach, w których do klas I–III uczęszcza łącznie nie więcej niż 12 uczniów, będzie można łączyć wszystkie zajęcia edukacyjne. To rozwiązanie ma pomóc uniknąć likwidacji najmniejszych szkół, ale – jak wskazuje resort – powinno być stosowane za zgodą rodziców, nauczycieli i gminy.
>> Ułatwienia w tworzeniu zespołów szkół. Gminy będą mogły łączyć w jeden zespół kilka szkół podstawowych. Pozwoli to, według MEN, lepiej wykorzystać kadrę nauczycielską, wyrówna jakość nauczania oraz uprości zarządzanie placówkami. Nauczyciele – jak zapewnia resort – nie będą musieli pracować w wielu szkołach naraz, co poprawi stabilność zatrudnienia i jakość pracy z uczniami.
>> Wsparcie dla świetlic i żywienia w małych szkołach. Szkoły podstawowe do 70 uczniów będą mogły organizować zajęcia świetlicowe również dla dzieci z oddziałów przedszkolnych, które działają w tej samej szkole. „Dodatkowo umożliwiono zapewnienie dzieciom podwieczorku, aby zadbać o zdrowe żywienie” – czytamy.
>> Projekt ogranicza liczbę sytuacji, w których samorząd musi uzyskać wiążącą opinię kuratora oświaty. Dotyczy to m.in. zakładania biblioteki pedagogicznej czy niektórych zmian organizacyjnych w szkołach. Kurator pozostanie organem, który dba o jakość edukacji, natomiast mniej czasu będzie przeznaczał na czynności administracyjne. Ma nastąpić wzmocnienie roli Kuratora w przypadku kluczowych – w okresie niżu demograficznego – sytuacji: zmiany obwodu szkoły lub jej likwidacji albo przekształcenia.
>> Uporządkowanie procedury likwidacji szkoły. Procedura likwidacji szkoły ma być bardziej przejrzysta, a rodzice otrzymają informację o planach samorządu. Wprowadzony zostanie obowiązek przeprowadzenia konsultacji społecznych oraz jasne zasady informowania mieszkańców. Skargi na opinię kuratora w sprawie likwidacji szkoły będą trafiały bezpośrednio do właściwego sądu administracyjnego, co przyspieszy postępowanie.
Osobą odpowiedzialną za opracowanie projektu jest wiceminister edukacji Henryk Kiepura z PSL. Projekt ustawy zostaje skierowany do prac parlamentarnych. Nowe przepisy mają wejść w życie zasadniczo po 14 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.
Więcej na temat projektów na stronie MEN tutaj i Kancelarii Premiera tutaj.
Rządowe plany omawialiśmy szczegółowo w Głosie Nauczycielskim (linki poniżej)
(GN)