Aby zapewnić ukraińskim uczniom możliwość kształcenia, polskie szkoły będą mogły zatrudniać do prowadzenia zajęć osoby wykonujące zawód nauczyciela na terenie Ukrainy. W tym celu trzeba będzie jednak uruchomić w szkole oddział międzynarodowy
Tak zakłada ostatnia wersja projektu ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. W nocy w sejmowych komisjach toczyły się prace nad tym dokumentem, do którego wprowadzono kilka zmian dotyczących funkcjonowania oświaty.
Jak będzie wyglądało kształcenie uczniów-uchodźców z Ukrainy w polskich szkołach? Zgodnie z najnowszą wersją projektu:
* w związku z koniecznością kształcenia dzieci ukraińskich w 2022 r. subwencja oświatowa “może ulec zwiększeniu o środki pochodzące z budżetu państwa”. W 2022 r. rząd będzie mógł przekazać samorządom wcześniej kolejne raty subwencji
* w celu zapewnienia kształcenia i wychowania ukraińskim dzieciom będzie można stworzyć “inne lokalizacje prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych podporządkowane organizacyjnie szkołom lub przedszkolom”. W takiej formule mogą także funkcjonować oddziały przedszkolne. Do utworzenia “innej lokalizacji” niezbędna będzie uchwała rady gminy, rady miasta czy rady powiatu po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora
* „inną lokalizację” będzie mogła stworzyć także osoba prawna inna niż samorząd lub osoba fizyczna prowadząca publiczne lub niepubliczne przedszkole lub publiczną lub niepubliczną szkołę. Niezbędna do tego stanie się jednak umowa z samorządem
* uczniowie-uchodźcy z Ukrainy będą mogli też kształcić się w oddziałach przygotowawczych w szkołach (na podstawie art. 165 ustawy – Prawo oświatowe). W przypadkach „uzasadnionych warunkami demograficznymi” wójt, burmistrz, prezydent miasta lub starosta będzie mógł do takiego oddziału kierować uczniów z innych szkół tego samego typu na terenie samorządu. Samorządy otrzymają ponadto prawo do zawierania porozumień, w efekcie czego uczniowie z jednego samorządu będą kierowani do nauki w oddziale przygotowawczym znajdującym się w innym samorządzie. Nauczanie w oddziale przygotowawczym ma być prowadzone w oparciu o „realizowane w szkole programy nauczania z zakresu kształcenia ogólnego dostosowane pod względem zakresu treści nauczania oraz metod i form ich realizacji do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów”
Kto będzie uczył dzieci i młodzież z Ukrainy?
* w roku szkolnym 2021/2022 nauczycielom pracującym w szkole, w której utworzono dodatkowy oddział mający zapewnić kształcenie i wychowanie uczniom-uchodźcom z Ukrainy, może być przydzielone – za ich zgodą – godziny ponadwymiarowe w wymiarze wyższym niż w art. 35 ust. 1 Karty Nauczyciela (czyli w wymiarze wyższym niż 1/2 etatu)
* w roku szkolnym 2021/2022 na stanowisku pomocy nauczyciela, będzie można zatrudnić osobę, która nie posiada obywatelstwa polskiego, jeżeli może się wykazać znajomością języka polskiego w mowie i piśmie w stopniu umożliwiającym pomoc uczniom z Ukrainy
* w roku szkolnym 2021/2022 szkoły będą mogły tworzyć oddziały międzynarodowe w celu zapewnienia uczniom z Ukrainy możliwości kształcenia według uproszczonej procedury. Do prowadzenia zajęć w takich oddziałach międzynarodowych będą mogli „zostać zatrudnione jako nauczyciele osoby (…) które na obszarze Ukrainy wykonywały zawód nauczyciela”, czyli uchodźców z Ukrainy, którzy są nauczycielami. Koszt funkcjonowania oddziału międzynarodowego sfinansuje państwo w ramach dotacji
* od 24 lutego 2022 r. dyrektorzy szkół powinni przestać stosować przepis ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, który zakazuje osobie pobierającej świadczenie pracę w szkole. Dotyczy to osób, które zostaną zatrudnione na stanowisku pomocy nauczyciela i stanowisku nauczyciela w szkole, w której utworzono dodatkowy oddział kształcący dzieci z Ukrainy (zniesienia tego zakazu domaga się już od wielu miesięcy ZNP wskazując na potrzebę rozwiązania problemu braku kadr w szkołach)
* uczniom uchodźczym przysługiwało będzie prawo do „świadczenia pomocy materialnej o charakterze socjalnym”, czyli do stypendium socjalnego. Niezbędne do tego stanie się m.in. oświadczenie o sytuacji rodzinnej i dochodowej ucznia.
Posłowie Lewicy mają w Sejmie zgłosić do ustawy poprawki zaproponowane przez Związek Nauczycielstwa Polskiego. Poprawki dotyczą:
* przyznania prawa do wyprawki szkolnej dla dzieci ukraińskich,
* wynagradzania nauczycieli, którzy realizują zajęcia z dziećmi i uczniami będącymi obywatelami Ukrainy w innych niż szkoła lokalizacjach, zgodnie z przepisami ustawy Karta Nauczyciela,
* możliwości podjęcia pracy przez nauczycieli przebywających na nauczycielskim świadczeniu kompensacyjnym, również w innych niż szkoła lokalizacjach prowadzenia zajęć dla dzieci i uczniów będących obywatelami Ukrainy.
Związek wystąpił do szefa MEIN ws. edukacji dzieci i młodzieży z Ukrainy. Lista postulatów
Ponadto, ZNP „wyraził dezaprobatę wobec baku jakichkolwiek konsultacji ww. ustawy ze związkami zawodowymi”.
Projekt ustawy zostanie przegłosowany najprawdopodobniej jeszcze dziś.
(PS, GN)