27 września 1939 r. powstała Służba Zwycięstwu Polski – pierwsza konspiracyjna organizacja wojskowa na terytorium okupowanej przez Niemców i Sowietów Polski, zaczątek Polskiego Państwa Podziemnego rozbudowywanego w swych strukturach przez cały okres wojny. Częścią tych struktur był ZNP działający pod nazwą Tajna Organizacja Nauczycielska.
Służba Zwycięstwu Polski stała się zalążkiem Polskiego Państwa Podziemnego. Określenie to obejmowało działające w okupowanej Polsce konspiracyjne struktury państwowe, podlegające władzom Rzeczypospolitej na uchodźstwie. Państwo podziemne obejmowało zarówno pion wojskowy, jak i cywilny. SZP w listopadzie 1939 r. przekształciła się w Związek Walki Zbrojnej, ten z kolei w lutym 1942 r. stał się Armią Krajową, która miała scalić różne grupy wojskowe w jedną strukturę, podległą rządowi RP w Londynie.
🇵🇱Dzień Polskiego Państwa Podziemnego🇵🇱
📜✍️https://t.co/fL36I7uO0d pic.twitter.com/xvENfKemPU
— Sejm RP🇵🇱 (@KancelariaSejmu) September 27, 2022
Cywilny pion Polskiego Państwa Podziemnego obejmował wszystkie zakresy działania administracji państwowej – od spraw wewnętrznych, przez kulturę, oświatę, pocztę, aż po wymiar sprawiedliwości. Na jego czele stał Delegat Rządu na Kraj. Namiastką parlamentu podziemnej Polski była z kolei Rada Jedności Narodowej, powstała w 1944 r.
Działalność podziemnego państwa przejawiała się na wiele sposobów. Pion wojskowy organizował konspiracyjne akcje dywersyjne i odwetowe, a przede wszystkim budował zdolność bojową na czas ostatecznej walki o niepodległość. W ramach pionu cywilnego utworzono m.in. szkolnictwo, obejmujące swoim zakresem tajne nauczanie od szkół podstawowych aż po uczelnie wyższe. Wydawana była podziemna prasa, działały konspiracyjne teatry. Podziemne sądy osądzały sprawy i wydawały wyroki.
W 1998 r. Sejm w drodze uchwały ustanowił 27 września – rocznicę utworzenia Służby Zwycięstwu Polski – Dniem Polskiego Państwa Podziemnego. „Wyrażamy szczególną wdzięczność i szacunek twórcom, ofiarnym działaczom podziemnych struktur Państwa Polskiego, a także tym wszystkim, którzy w wyjątkowo trudnych warunkach, z narażeniem własnego życia walczyli o niepodległość Ojczyzny” – napisali posłowie w przyjętym przez aklamację dokumencie.
Więcej na temat tła historycznego powstania Polskiego Państwa Podziemnego można przeczytać na portalu dzieje.pl tutaj a o TON tutaj.
(JK, GN)
Fot: Sejm.gov.pl
W poniedziałek obchodzimy 82. rocznicę powstania Polskiego Państwa Podziemnego
Gotowi do walki. Nauczyciele w obliczu II wojny światowej: jedność i siła