Ofiarami przemocy w sieci stali się także dorośli, nauczyciele, którzy są wychowawcami uczniów. Gdy zajęcia przenoszą się do rzeczywistości wirtualnej tubylcy cyfrowi, czyli to pokolenie młodzieży, które „urodziło się” z internetem – w jakiejś znikomej części, ale jednak – stają się oprawcami nauczycieli. Używam bardzo mocnego słowa „oprawcy”, ale przykłady rajdowania lekcji, które widziałam na YouTube jeżą włosy na głowie.
Z Zuzanną Rudzińską-Bluszcz, główną koordynatorką ds. strategicznych postępowań sądowych w biurze Rzecznika Praw Obywatelskich, rozmawia Jarosław Karpiński
Rzecznik Praw Obywatelskich zajął się cyberprzemocą, z którą nauczyciele mają do czynienia podczas zdalnego nauczania. To ważny temat, bo można odnieść wrażenie, że to zjawisko się nasila.
– Tak. Rzecznik od ponad dwóch lat zajmuje się zjawiskiem patologicznych treści w internecie, czyli patotreści, które są częścią szerokiego problemu szkodliwych treści w sieci. Do tej pory zajmowaliśmy się głównie treściami, które były szkodliwe dla dzieci i młodzieży. Były to owiane niechlubną sławą patostreamingi i bardzo wulgarne, pełne przemocy i seksizmu filmiki na YouTube.
Nasze działania koncentrowały się wokół ochrony młodzieży przed takimi treściami. Nie chodziło nam oczywiście w żadnej mierze o cenzurowanie internetu, czy jakąś pruderyjność ale o to, że te treści docierają głównie do młodych ludzi – choć nie powinny być dla nich przeznaczone.
Wraz z pojawieniem się lekcji online patotreści dotykają też nauczycieli.
– Tak. Ofiarami przemocy w sieci stali się także dorośli, nauczyciele, którzy są wychowawcami uczniów. Gdy zajęcia przenoszą się do rzeczywistości wirtualnej tubylcy cyfrowi, czyli to pokolenie młodzieży, które „urodziło się” z internetem, – w jakiejś znikomej części, ale jednak – stają się oprawcami nauczycieli. Używam bardzo mocnego słowa „oprawcy”, ale przykłady rajdowania lekcji, które widziałam na YouTube jeżą włosy na głowie.
Z czego to się bierze?
– Jedną z przyczyn tego zjawiska jest nierówność w kompetencjach cyfrowych między nauczycielami i młodzieżą. Część nauczycieli, podobnie jak wielu innych dorosłych, nie jest tak biegła w posługiwaniu się narzędziami IT jak uczniowie, którzy są, jak powiedziałam, tubylcami cyfrowymi. Ci uczniowie chcą pokazać, że mają przewagę nad nauczycielami. Nie jest to winą nauczycieli, bo sytuacja jest nowa, nikt nie mógł się do niej przygotować, nie było wcześniej wymogów by być biegłym w prowadzeniu lekcji online.
A z drugiej strony mówimy także o braku kultury osobistej niektórych uczniów, czy ich kolegów, którzy dołączają do lekcji choć nie powinni brać w nich udziału. Niestety, z kwestią słabszych kompetencji cyfrowych części nauczycieli i z brakiem kultury osobistej, czy kindersztuby niektórych młodych ludzi nie poradzimy sobie w okamgnieniu.
To jaki sposób stawić czoła temu zjawisku?
– Pod egidą RPO doszło ostatnio do spotkania online przedstawicieli środowisk działających na rzecz edukacji i zastanawialiśmy się co możemy zrobić? Uznaliśmy że bardzo przydatne mogą być konkretne rekomendacje na ten temat. Nie jakaś duża publikacja, która zabierała by wiele cennego czasu na zapoznanie się z nią, ale poradnik dla nauczycieli jak bezpiecznie prowadzić lekcje online.
Co się znajdzie w tym poradniku?
– Będzie składał się z czterech głównych części. Pierwsza będzie dotyczyć praw jakie mają nauczyciele prowadzący zajęcia online. Tutaj skoncentrujemy się na ochronie danych osobistych, wizerunku, podpowiemy kogo można wyprosić z lekcji online, jak uchronić się przed nagraniem i później bezprawnym wykorzystaniem tego nagrania. Po drugie określimy zasady jakie nauczyciele powinni ustalić z uczniami w trakcie zdalnego nauczania.
Kolejna część poradnika będzie dotyczyła tego jak bezpiecznie prowadzić lekcje online i tutaj wskażemy konkretne rozwiązania techniczne, podpowiemy z jakich narzędzi korzystać i jakie możliwości one oferują. Na końcu znajdą się dobre praktyki prowadzenia zajęć online, które mają stanowić inspirację. Ten poradnik ma być maksymalnie praktyczny. Będzie zaadresowany zarówno dla nauczycieli jak i do dyrektorów szkół. Liczę, że będzie gotowy niedługo po świętach.
Dziękuję za rozmowę.