„Nauka do naprawy” to wspólne przedsięwzięcie Polskiej Akademii Nauk i „Forum Akademickiego”, które ma na celu zasygnalizowanie najważniejszych – zdaniem środowiska naukowego – problemów i zagadnień wymagających zmian w obecnie funkcjonującym systemie. Raport podsumowujący akcję ma trafić na ręce ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Jak wskazali autorzy raportu „zmiana kierownictwa resortu, która nastąpiła w grudniu ubiegłego roku, wyzwoliła w środowisku ogromne nadzieje”. „Teraz piłka jest po stronie władz ministerstwa” – podkreślono.
Raport powstał na bazie swobody zgłaszania postulatów. Z tej możliwości skorzystało ponad 700 osób. Jak czytamy na stronie PAN od grudnia 2023 roku za pomocą formularza online przyjmowane były zgłoszenia propozycji niezbędnych zmian w systemie nauki i szkolnictwa wyższego. Nadsyłano zarówno drobne sugestie techniczno-prawne, jak i większe modyfikacje. W przeważającej większości propozycje dotyczą finansowania nauki (35 proc. zgłoszeń) oraz ewaluacji (25 proc.)
Bisko 750 zgłoszeń nadeszło na akcję #NaukaDoNaprawy. Wspólnie z ekspertami, m. in. @A_Chacinska, @WojciechFendler, @mm_kaczmarek, @JustynaOlko, @KatarzynaStaro6, @MichalTomza, przygotowaliśmy raport podsumowujący wspólną inicjatywę @PAN_akademia i FA.https://t.co/1Xwj8RZoyq
— Forum Akademickie (@ForumAkad) March 18, 2024
Po zakończeniu przyjmowania ankiet do pracy przystąpili zaproszeni przez organizatorów eksperci reprezentujący różne obszary nauki i ośrodki akademickie w kraju: prof. Agnieszka Chacińska, prof. Jan Cieśliński, prof. Wojciech Fendler, prof. Jarosław Górniak, prof. Monika M. Kaczmarek, prof. Justyna Olko, prof. Katarzyna Starowicz-Bubak, dr hab. Michał Tomza. Wraz z inicjatorem przedsięwzięcia, prof. Dariuszem Jemielniakiem, wiceprezesem PAN dokonali analizy nadesłanych kwestionariuszy.
Autorzy raportu podzielili zagadnienia tematycznie. Należą do nich: Model kariery naukowej; Doktoranci i wczesny etap rozwoju kariery; Ewaluacja; Szkolnictwo wyższe; Finansowanie nauki; Polska Akademia Nauk; Etyka i dobre praktyki w instytucjach naukowych; Otwarty dostęp w nauce.
Na przykład w zakresie finansowania nauki środowisko proponuje:
>> Powiązać pensję profesora z przeciętnym wynagrodzeniem w sektorze gospodarki (np. dwukrotność) lub minimalną krajową (np. trzykrotność). Podwyżka wynagrodzenia profesora powinna automatycznie skutkować podniesieniem subwencji o (co najmniej) ten sam procent.
>> Wrócić do dawnego rozwiązania, jeśli chodzi o BST (tj. dotacja na „badania statutowe” dla uczelni). Należy powiązać ten fundusz z subwencją (np. 5–10%) i rozdzielić to „na badania naukowe w ramach dyscyplin” (najsensowniej: „dla wydziału, instytutu czy dużej katedry”, w zależności od tego, na jakim poziomie ujawni się wystarczająca „jednorodność”, oczywiście N>12).
>> Wzmocnić system grantowy, przy czym zrównoważyć proporcje: badania podstawowe vs. komercjalizacja/badania translacyjne/bezpośrednie przełożenie na gospodarkę i społeczeństwo.
>> Stworzyć system wsparcia finansowego dla pomysłów na innowacje na etapach wcześniejszych (wzorem Proof of Concept ERC), a także prac o niskich poziomie gotowości, w tym badań podstawowych, które mogą dać początek technologiom.
>> Finansować tworzenie centrów doskonałości w zamawianych obszarach, z wykorzystaniem międzynarodowych recenzji i długą perspektywą finansowania.
>> Finansować i utrzymywać krytyczną infrastrukturę naukową.
>> Poluzować lub znieść limity kosztów zamówień regulowanych przez PZP oraz odbiurokratyzować proces zamówień materiałów i usług w nauce.
>> Zlikwidować Akademię Kopernikańską i przenieść jej fundusze do innych agencji.
>> W przypadku grantów, które otrzymały tzw. seal of excellence i były ocenione wysoko w konkursach takich jak ERC (na ocenę A), a nie zakwalifikowały się do finansowania, zapewnić finansowanie w identycznej kwocie, bez ponownego procesu recenzyjnego.
Pełny raport można pobrać tutaj
(GN)