TIMSS 2023: Polscy czwartoklasiści w światowej czołówce w matematyce oraz naukach przyrodniczych. Dużo gorzej z satysfakcją i przynależnością do szkoły

Polscy czwartoklasiści znaleźli się na 10. miejscu jeśli chodzi o wiedzę z matematyki i na 7 miejscu jeśli chodzi o nauki przyrodnicze – wynika z najnowszej edycji Międzynarodowego Badania Nauczania Matematyki i Nauk Przyrodniczych (TIMSS) – jednego z największych porównawczych badań międzynarodowych. Wzięło w nim udział 58 krajów i 360 tysięcy uczniów z 12 tysięcy szkół z całego świata. Jednocześnie – jak pokazuje badanie –  dzieci w Polsce coraz mniej lubią matematykę i przedmioty przyrodnicze, a  nauczyciele tych przedmiotów znaleźli się na samym końcu na skali satysfakcji zawodowej z wszystkich badanych krajów.

Polska znalazła się wśród krajów o wysokich wynikach z matematyki i przyrody. Średnie wyniki polskich czwartoklasistów były wyższe w porównaniu z 2019 rokiem. Mimo relatywnie dobrych wyników w zakresie umiejętności, systematycznie spada pozytywne nastawienie do matematyki i przyrody i poczucie przynależności do szkoły – wynika z najnowszego badania TIMSS przeprowadzonego w 2023 roku.

Głównym organizatorem badania jest Międzynarodowe Stowarzyszenie Mierzenia Osiągnięć Szkolnych (IEA). Badanie odbywa się co cztery lata od 1995 roku. Polska uczestniczyła w nim w 2011, 2015, 2019 i 2023 roku.  Ale – co warto podkreślić – polscy czwartoklasiści nie są do końca odpowiednikami uczniów klas 4 w innych krajach, są przede wszystkim nieco starsi.

 

– To wielkie święto edukacji na całym świecie – mówił dr Tomasz Gajderowicz, wicedyrektor IBE zapowiadając prezentację wyników TIMSS 2023. – Nie można za pomocą krajowych badań powiedzieć jaki jest naprawdę stan edukacji. Stan edukacji możemy oceniać wtedy kiedy mamy możliwość porównania się z innymi krajami, systemami – w zakresie zarówno wyników edukacyjnych jak i tego jak dzieci czują się w szkole – tłumaczył.

Jak wypadli polscy uczniowie i uczennice?

Umiejętności w zakresie matematyki i przyrody

>> Średni wynik polskich czwartoklasistów w matematyce wyniósł 546 punktów, co dało Polsce 10. miejsce w rankingu. Istotnie lepszy wynik był tylko w 7 krajach.

>> Średni wynik polskich czwartoklasistów w przyrodzie wyniósł 550 punktów, co daje Polsce 7. miejsce w rankingu. Istotnie lepszy wynik był jedynie w 4 krajach.

>> Zarówno w przyrodzie, jak i matematyce w Polsce średni wynik w 2023 roku wzrósł w porównaniu z wynikiem w 2019 roku. W matematyce jest wyższy niż w 2015, w przyrodzie – zbliżony do wyniku w 2015 roku.

>> W każdym z krajów wyniki uczniów są zróżnicowane. W Polsce to zróżnicowanie jest mniejsze niż w większości krajów. W badaniu wyróżniono 5 poziomów – zaawansowany, wysoki, średni, niski i poniżej niskiego. Dzięki nim można opisać osiągnięcia uczniów w odniesieniu do konkretnych umiejętności.

>>W Polsce zarówno w matematyce, jak i przyrodzie odsetek uczniów o wysokich umiejętnościach (poziom co najmniej wysoki) wzrósł w stosunku do 2019 roku. Natomiast odsetek uczniów osiągających poziom niski lub poniżej niskiego zmniejszył się w porównaniu z rokiem 2019 – zarówno w matematyce, jak i w przyrodzie. W przypadku przyrody wyniki powróciły do stanu obserwowanego w 2015 roku. Natomiast odsetek uczniów osiągających niski poziom w matematyce jest najniższy spośród wszystkich dotychczasowych edycji badania

>> W większości krajów biorących udział w badaniu, w tym w Polsce, chłopcy osiągnęli w matematyce istotnie wyższe wyniki niż dziewczęta. Średni wynik chłopców w Polsce jest o 11 punktów wyższy od średniego wyniku dziewcząt. Różnica w średnich wynikach dziewcząt i chłopców zwiększyła się w porównaniu z 2019 rokiem. W zakresie umiejętności przyrodniczych, podobnie jak w 2019 roku, nie zaobserwowaliśmy istotnych różnic między średnim wynikiem chłopców i dziewcząt.

>> Średni wiek uczniów biorących udział w badaniu w Polsce wyniósł 10,9 i był relatywnie wysoki. Zaobserwowaliśmy zależności między wiekiem uczniów biorących udział w badaniu a wynikiem z zakresu umiejętności. Na ogół kraje, w których wzięły udział starsze dzieci, uzyskiwały średnio wyższe wyniki.

Przynależność do szkoły i postawy wobec matematyki i przyrody

>> 60% czwartoklasistów w Polsce deklaruje, że lubi chodzić do szkoły. Ten odsetek systematycznie maleje w kolejnych edycjach badania. Poczucie przynależności polskich uczniów do szkoły zmierzone w 2023 roku jest najniższe spośród wszystkich krajów biorących udział w badaniu.

>> Uczniowie w Polsce coraz mniej lubią matematykę i przyrodę. Coraz mniejsza część czwartoklasistów uważa te przedmioty za interesujące. Zmniejsza się też odsetek szczególnie zainteresowanych matematyką i przyrodą. Polska znalazła się w grupie krajów o najmniej pozytywnym stosunku zarówno do matematyki, jak i przyrody.

>> Pomimo bardzo dobrych wyników z matematyki i nauk przyrodniczych, na tle innych krajów pewność siebie polskich czwartoklasistów w odniesieniu do tych przedmiotów jest na przeciętnym poziomie. Duża część uczniów uważa, że „po prostu nie jest dobra” z tych przedmiotów (aż 41% w przypadku matematyki i 37% w przypadku przyrody).

Nauczyciele – doświadczenie zawodowe i satysfakcja z pracy

>> Nauczyciele uczący czwartoklasistów w Polsce charakteryzują się bardzo dużym doświadczeniem w zawodzie. Średni staż pracy nauczycieli matematyki wyniósł aż 24 lata, a przyrody aż 25 lat. Problemy tzw. starzenia się kadry nauczycielskiej i braku w zawodzie osób z młodszych grup wiekowych postępują. W 2023 roku jedynie 15% czwartoklasistów ma nauczycieli matematyki i przyrody w wieku poniżej 40 lat.

>> Ale pod względem satysfakcji zawodowej nauczycieli matematyki Polska znalazła się na przedostatnim miejscu, zaś w przypadku przyrody na ostatnim wśród 58 krajów. Chociaż z deklaracji polskich nauczycieli wynika, że lubią swoją pracę, uważają ją za inspirującą i dającą poczucie sensu i zadowolenia, to znacznie gorzej wypada poczucie dumy z zawodu i docenienia.

Z badania wynika też, że Polska znajduje się w czołówce krajów, w których rodzice najczęściej podejmują z dziećmi aktywności przygotowujące do nauki czytania i matematyki przed rozpoczęciem szkoły. Tylko w sześciu krajach średni wskaźnik zaangażowania rodziców w te aktywności jest wyższy.

Wyniki badania TIMSS wskazują, że podejmowanie przez rodziców aktywności z dziećmi wiąże się z wyższymi umiejętnościami z zakresu matematyki i nauk przyrodniczych. W Polsce częstszy udział w aktywnościach z dziećmi deklarują rodzice o wyższym statusie społeczno-ekonomicznym.

– Budujący jest na pewno trend, że po spadku z 2019 roku wróciliśmy na trajektorię wzrostową w wynikach edukacyjnych. To co jest przerażające z drugiej strony, to jest to co się dzieje ze sferą niekognitywną, czyli z poczuciem przynależności. Ostatnie miejsce na świecie. Nigdy nie byliśmy czempionem w obszarze tego, jak dzieci czują się w szkole, ale w tym momencie zajmujemy absolutnie ostatnią pozycję. Podobnie jest z samopoczuciem nauczycieli w szkole  – podsumował wyniki dr Tomasz Gajderowicz.

– Czyli polska szkoła dobrze uczy, ale uczniowie nie są świadomi tego co potrafią, ile potrafią i nie czują się w szkole dobrze. To jest wielkie wyzwanie dla polskiej oświaty – podkreślił.

Przypomnijmy, że Badanie TIMSS jest jednym z największych międzynarodowych badań porównawczych dotyczącym nauczania matematyki i nauk przyrodniczych.

Główne cele badania to dostarczenie:  rzetelnych i porównywalnych danych o osiągnięciach uczniów z poszczególnych krajów oraz ich zróżnicowaniu, także ze względu na takie czynniki jak płeć czy pochodzenie społeczne uczniów oraz danych kontekstowych, czyli informacji o warunkach nauczania i uczenia się, a także o postawach uczniów i nauczycieli, które mogą stanowić podstawę do wyjaśniania obserwowanych wyników uczniów.

W każdej edycji badania wybierane są zagadnienia, na które kładziony jest szczególny nacisk. W TIMSS 2023 były to m.in. kwestie związane ze zrównoważonym rozwojem.

Badanie TIMSS jest organizowane od 1995 roku. Przeprowadzane jest co 4 lata. Polska uczestniczy w nim od 2011 roku. Pierwszą edycję badania TIMSS w Polsce zrealizował zespół pracowników Centralnej Komisji Egzaminacyjnej (CKE). Za realizację kolejnych edycji badania odpowiada Instytut Badań Edukacyjnych (IBE), który prowadzi je na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej.

W Polsce w badaniu uczestniczyli uczniowie czwartych klas, a także nauczyciele matematyki i przedmiotów przyrodniczych uczący w badanych oddziałach klasowych oraz dyrektorzy szkół wylosowanych do badania. Dobór próby w każdym kraju odbywa się zgodnie z procedurami międzynarodowymi. Najpierw losowane są szkoły, potem z wylosowanych szkół konkretne oddziały. Próba jest reprezentatywna, a badanie pozwala wnioskować na temat wszystkich czwartoklasistów w krajach biorących udział w projekcie oraz na temat ich nauczycieli matematyki i przyrody, a także dyrektorów szkół.

Badanie pilotażowe TIMSS 2023 w Polsce przeprowadzono w marcu i kwietniu 2022 roku, zaś badanie główne w kwietniu i maju 2023 roku.

Pełny raport z badania TIMSS 2023 oraz tabele znajdują się tutaj

(GN)

„Bardzo wysokie umiejętności uczniów i bardzo niska satysfakcja zawodowa nauczycieli”. Komentarze do wyników badania TIMSS 2023

Polscy uczniowie w badaniu TIMSS 2019. Co należy poprawić w kształceniu najmłodszych?