– Stałem na czele tego ruchu. Musiałem wciąż myśleć o przyszłości. I po tych wyborach musiałem też myśleć: no dobrze, a co teraz? – mówił były prezydent Lech Wałęsa w „Kropce nad i” w TVN24, wspominając 4 czerwca 1989 roku. 4 i 18 czerwca 1989 r. odbyły się pierwsze w powojennej historii Polski częściowo wolne wybory do Sejmu i całkowicie wolne wybory do Senatu. Ich konsekwencją był upadek komunizmu i przemiany polityczne w całej Europie Środkowo-Wschodniej. Wybory były rezultatem porozumienia zawartego pomiędzy władzą komunistyczną a przedstawicielami części opozycji i Kościoła podczas obrad Okrągłego Stołu. Sejm 24 maja 2013 r. podjął uchwałę ustanawiającą 4 czerwca Dniem Wolności i Praw Obywatelskich.
W uchwale podkreślono, że w czasie wyborów 4 czerwca 1989 r. „karta wyborcza zastąpiła siłę, a wynik głosowania zapoczątkował proces uwalniania się Europy od komunizmu”. W uchwale czytamy też, że „Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, przekonany o szczególnym znaczeniu tej daty dla Polski – suwerennego i demokratycznego państwa wolnych i świadomych swoich praw obywateli, ogłosił dzień 4 czerwca Dniem Wolności i Praw Obywatelskich”.
35 lat temu Polki i Polacy poszli na wybory i wybrali wolność. Nie zmarnuj swojego głosu i pójdź na wybory 9 czerwca. #IdziemyNaWybory pic.twitter.com/YTf2co4rtO
— Kancelaria Premiera (@PremierRP) June 4, 2024
Wybory parlamentarne 4 i 18 czerwca 1989 r. zostały przeprowadzone zgodnie z zasadami uzgodnionymi w trakcie rozmów Okrągłego Stołu. W ich wyniku wybranych zostało 460 posłów na Sejm PRL oraz 100 senatorów do nowo utworzonego Senatu PRL.
Wybory zakończyły się zdecydowanym zwycięstwem opozycji solidarnościowej. Komitet Obywatelski „Solidarność” zdobył 99 miejsc w Senacie i wszystkie 161 mandatów w Sejmie, o które rozgrywała się walka wyborcza. Polska stała się pierwszym państwem tzw. bloku wschodniego, w którym przedstawiciele opozycji demokratycznej uzyskali wpływ na sprawowanie władzy. To wydarzenie jest uznawane za przełomowy moment dla procesu przemian politycznych w Polsce.
✌️🇵🇱 #4czerwca1989 r. odbyły się pierwsze po II wojnie światowej częściowo wolne wybory do #Sejm oraz całkowicie wolne wybory do #SenatRP.
🏛️ Tak rozpoczął się proces transformacji ustrojowej, a Izbie Wyższej przypadła szczególna rola jedynego w pełni suwerennego organu władzy… pic.twitter.com/eFtKC1uzbm— Senat RP 🇵🇱 (@PolskiSenat) June 4, 2024
Inauguracyjne posiedzenie Sejmu X kadencji, 4 lipca 1989 roku, otworzył Zbigniew Rudnicki, poseł niezrzeszony, który pełnił funkcję marszałka seniora.
Kilka miesięcy później aktorka Joanna Szczepkowska, występująca w październikowym wydaniu „Dziennika Telewizyjnego” TVP, na koniec wywiadu dotyczącego jej pracy zawodowej, niespodziewanie zwróciła się do widzów z emocjonalnym oświadczeniem o końcu komunizmu.
Wynik wyborów zmienił układ sił politycznych. 24 sierpnia 1989 roku Tadeusz Mazowiecki został pierwszym niekomunistycznym szefem rządu w Europie Środkowo-Wschodniej od zakończenia II wojny światowej. Za przykładem Polski poszły inne kraje bloku komunistycznego. Był to początek tzw. jesieni ludów w Europie, której symbolem stał się upadek muru berlińskiego 9 listopada 1989 roku.
4 czerwca w Polsce jest obchodzony Dzień Wolności i Praw Obywatelskich, ustanowiony przez Sejm 24 maja 2013 dla upamiętnienia wyborów z 1989 roku.
Kilka dni temu pojawiła się propozycja, by 4 czerwca był świętem państwowym i dniem wolnym od pracy. Tak przekonują autorzy projektu ustawy w tej sprawie. Ruszyła zbiórka podpisów pod tą inicjatywą. Projekt ustawy przygotowało stowarzyszenie „Sieć Solidarności”.
We wtorek w wielu miastach odbędą się obchody rocznicowe. W Gdańsku rozpoczęły się czterodniowe obchody 35. rocznicy pierwszych częściowo wolnych wyborów 4 czerwca 1989 roku. Pod wspólną nazwą „Święta Wolności i Praw Obywatelskich” odbywają się dziesiątki debat, spotkań, wystaw.
(GN)
Senat: „Porozumienie na rzecz historii wolności” – konferencja o edukacji historycznej młodzieży