Ale nowości! MEN przekazało właśnie do konsultacji publicznych niezwykle obszerny pakiet zmian w ustawie – Prawo oświatowe. „Celem projektu jest wprowadzenie regulacji stanowiących alternatywę w stosunku do likwidacji małej szkoły podstawowej” – tak uzasadnia resort swoje propozycje. Niektóre z nich już wywołują kontrowersje. W kolejnych tekstach omawiamy poszczególne części proponowanej nowelizacji!
Projekt nowelizacji ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw z 15 lipca liczy 24 strony, a jego uzasadnienie to 32 strony tekstu napisanego „maczkiem”. Ministerstwo Edukacji Narodowej proponuje m.in.:
>> wprowadzenie możliwości wykorzystania nieużywanych części budynków oświatowych, do zaspokajania potrzeb lokalnej społeczności;
>> uelastycznianie przepisów dotyczących funkcjonowania szkół podstawowych, w tym uproszczenie procedury tworzenia filialnej szkoły podstawowej;
>> uelastycznienie przepisów ws. organizowania nauczania na pierwszym etapie edukacyjnym w klasach łączonych, w szczególnie trudnych warunkach demograficznych;
>> zmianę zasad tworzenia zespołów publicznych szkół i placówek;
>> doprecyzowanie przepisów regulujących funkcję opiekuńczą szkoły, w zakresie opieki świetlicowej i zapewniania żywienia w szkole;
>> uprządkowanie, uproszczenie i doprecyzowanie przepisów dotyczących ustalania obwodu publicznej szkoły podstawowej.
A to tylko część proponowanych zmian (do pozostałych wrócimy)! MEN wykorzystało w projekcie nowelizacji rekomendacje przedstawione przez Instytut Badań Edukacyjnych, który przygotował analizę na temat małych szkół i możliwych zmian w ich funkcjonowaniu.
Żłobek, klub seniora, przychodnia, ośrodek kultury w szkole
Z powodu malejącej liczby uczniów, szczególnie na wsi, MEN chce umożliwić wykorzystanie nieużywanych części budynków szkolnych „do zaspokajania potrzeb lokalnej społeczności”.
Zasady przeznaczania części obiektów oświatowych do tych celów mają zostać uregulowane w nowym art. 86a ustawy – Prawo oświatowe. Oto jego treść:
Art. 86a. W budynku szkoły lub placówki, jednostka samorządu terytorialnego będąca organem prowadzącym tę szkołę lub placówkę, może realizować zadania związane z opieką nad dziećmi w wieku do lat 3, polityką senioralną, uczeniem się przez całe życie, ochroną zdrowia, kulturą oraz wdrażaniem programów pobudzania aktywności obywatelskiej, pod warunkiem, że realizowanie tych zadań nie wpływa niekorzystnie na zapewnienie przez ten organ prowadzący warunków działania szkoły lub placówki, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki.”
W uzasadnieniu zmian wskazano, że propozycja realizuje rekomendacje IBE dotyczącą „rozwoju szkół jako centrów życia społecznego i wspomagania rozwoju”.
Ważne! W praktyce oznaczałoby to, że w budynku szkolnym mogłyby funkcjonować oprócz samej szkoły także np.: żłobek lub inna placówka opieki nad dziećmi do lat trzech, klub seniora (polityka senioralna), przychodnia lub ośrodek zdrowia, ośrodek kultury oraz placówki lub instytucje związane z „wdrażaniem programów pobudzania aktywności obywatelskiej”.
„Propozycja jest rozwiązaniem sprzyjającym uniknięciu likwidacji prowadzonych przez JST szkół podstawowych (lub innych jednostek systemu oświaty) i jednocześnie pozwalającym na uwzględnienie zróżnicowanych potrzeb edukacyjnych i społecznych środowiska lokalnego” – czytamy w uzasadnieniu zmian.
I dalej: „W projektowanym przepisie zastrzeżono, że realizacja w budynku oświatowym działań innych niż statutowe zadania szkoły lub placówki nie może negatywnie wpływać na zapewnienie warunków działania szkoły lub placówki, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki”.
Ankieta Głosu. Zapraszamy do udziału w głosowaniu:
Loading ...Szkoły trzy lub czteroklasowe, zmiany w tworzeniu szkół filialnych
Zgodnie z projektem alternatywą dla likwidacji małej szkoły podstawowej może być m.in. przekształcenie jej w filię innej szkoły na podstawie przepisów upraszczających dotychczasową procedurę.
Chodzi o realizację rekomendacji IBE, która brzmi następująco: „optymalizacja kosztów poprzez współdzielenie zasobów – tworzenie rozwiązań organizacyjnych pozwalających na dzielenie się kadrą specjalistyczną, infrastrukturą i materiałami edukacyjnymi, np. tworzenie szkół podstawowych, którym podporządkowane są filie, lub tworzenie zespołów szkół podstawowych”.
Planowana jest więc zmiana m.in. w art. 91 i 95 ustawy – Prawo oświatowe.
Zgodnie z propozycją zmian w art. 95 ust. 2 i 3, w przypadkach uzasadnionych trudnymi warunkami demograficznymi lub geograficznymi będzie możliwe tworzenie szkół podstawowych obejmujących strukturą organizacyjną klasy I-III, klasy I-IV albo klasy IV-VIII oraz szkół podstawowych filialnych obejmujących strukturą organizacyjną klasy I-III lub I-IV.
Jak wyjaśnia MEN, obecnie w przypadkach uzasadnionych miejscowymi warunkami, mogą być tworzone szkoły podstawowe lub szkoły podstawowe filialne obejmujące strukturą organizacyjną klasy I-III albo klasy I-IV.
Ważne! Nowością jest więc możliwość tworzenia szkół podstawowych, które obejmują tylko klasy I-III, I-IV lub IV-VIII. W przypadku tych ostatnich będzie obowiązek podporządkowania takiej szkole szkoły filialnej (jednej lub kilku) z klasami I-III, aby umożliwić ciągłość realizacji obowiązku szkolnego.
Po zmianach szkole macierzystej będzie można podporządkować więcej niż jedną szkołę podstawową filialną (zmiana w art. 95 ust. 5). „Uelastycznienie w tym zakresie pomoże uchronić przed likwidacją szkoły podstawowe o niskiej liczbie uczniów i umożliwi pozostawienie miejsca edukacji blisko domu w przypadku młodszych uczniów” – napisano w uzasadnieniu.
Obecnie dominuje model, w którym szkole macierzystej podporządkowana jest tylko jedna szkoła filialna (tak jest w przypadku 186 szkół w całym kraju). W istnieje też 27 szkół macierzystych z dwiema filiami (taką możliwość wprowadzono po likwidacji gimnazjów). Wyjątkiem są szkoły z trzema filiami (cztery takie przypadki w skali kraju).
Po zmianach dotychczasowy wyjątek może stać się regułą. Można sobie wyobrazić gminę, w której wszystkie małe szkoły wiejskie staną się filiami szkoły działającej w miasteczku – siedzibie urzędu gminy.
Kolejna zmiana dotyczy art. 95 ust. 6. Proponuje się zapis, że w przypadkach uzasadnionych trudnymi warunkami demograficznymi lub geograficznymi organ prowadzący szkołę podstawową może przekształcić w szkołę podstawową obejmującą strukturą organizacyjną klasy I-III albo klasy I-IV. Taka szkoła podstawowa filialna zostanie podporządkowana szkole, która będzie obejmowała strukturą organizacyjną klasy I-VIII albo klasy IV-VIII.
„Doprecyzowano też, że takie przekształcenie szkoły w szkołę filialną (zakończenie działalności szkoły, w miejsce której powstaje filialna szkoła podstawowa) jest równoznaczne z likwidacją dotychczasowej formy organizacyjno-prawnej szkoły przekształcanej w filię, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (nowy przepis art. 89c ust. 7 ustawy – Prawo oświatowe)” – czytamy w uzasadnieniu.
Jak tłumaczy MEN, obecnie proces utworzenia szkoły filialnej w miejsce innej szkoły podstawowej jest skomplikowany.
„Zakłada on likwidację dotychczasowej szkoły podstawowej, a następnie utworzenie – na bazie mienia i budynku pozostałego po zlikwidowanej jednostce – szkoły filialnej. Szkołę filialną tworzy się poprzez przekształcenie szkoły macierzystej, której szkoła filialna będzie podporządkowana organizacyjnie. Oba te działania są przeprowadzane po uzyskaniu pozytywnych opinii kuratora oświaty” – czytamy w uzasadnieniu. Po zmianach w całej procedurze będzie wymagana tylko jedna uchwała JST i jedna opinia kuratora oświaty,
Resort zachwala nowe rozwiązanie jako „korzystne dla nauczycieli, którzy obecnie są zatrudniani w wielu szkołach, prowadząc po kilka godzin zajęć tygodniowo w każdej z nich”.
I dalej: „Zatrudnienie nauczyciela na pełen etat w jednej szkole nie tylko pozwala na pełniejsze wykorzystanie jego potencjału dla dobra uczniów, ale daje także szanse na pełne korzystanie z przywilejów, takich jak: zatrudnienie na podstawie mianowania, skorzystanie z urlopu dla poratowania zdrowia lub płatnego urlopu dla dalszego kształcenia albo bezpłatnego urlopu dla celów naukowych, oświatowych, artystycznych albo z innych ważnych przyczyn” (cytat zgodny z oryginałem).
Minister Nowacka przedstawiła w Sejmie plan MEN na ratowanie małych szkół
Nauczanie w klasach łączonych – uelastycznienie
W art. 96 ustawy – Prawo oświatowe ma być dodany ust. 4a, który dopuszcza nową możliwość łączenia obowiązkowych zajęć edukacyjnych. „W tym jednak przypadku propozycja dotyczy sytuacji, w której w szkole podstawowej łącznie do klas I, II lub III uczęszcza nie więcej niż 12 uczniów” – informuje MEN w uzasadnieniu.
I dalej: „Przy tej liczbie uczniów możliwe będzie łączenie wszystkich obowiązkowych zajęć edukacyjnych prowadzonych w klasach I, II lub III. Ponadto przesądzono, że organizując prace szkoły jej dyrektor zadba, aby w takim przypadku dziećmi maksymalnie długo opiekował się jeden nauczyciel wychowawca”.
Jak wskazano, nowy przepis zawarty w art. 96 ust. 4a będzie miał zastosowanie po raz pierwszy do organizacji pracy szkół w roku szkolnym 2026/2027.
Kilka podstawówek w zespole – nowe zasady
Jedna szkoła macierzysta i kilka filii, o czym była mowa wyżej, to niejedyny sposób „optymalizacji kosztów poprzez współdzielenie zasobów” (przypomnijmy, to jedna z rekomendacji IBE).
Inny model optymalizacji, po zmianie w art. 91 ustawy (dodanie ust. 3a), przewiduje umożliwienie organowi prowadzącemu łączenie w zespoły prowadzonych przez siebie szkół podstawowych dla dzieci i młodzieży. Takie samo rozwiązanie zaproponowano w stosunku do szkół artystycznych tego samego typu (art. 91 ust. 9).
„System oświaty dopuszcza już łączenie jednostek tego samego typu w jeden zespół; dotyczy to przedszkoli oraz łączenia w zespół liceów ogólnokształcących dla dzieci i młodzieży z liceami ogólnokształcącymi dla dorosłych” – informuje MEN.
Jakie jest uzasadnienie tej zmiany? „Możliwość funkcjonowania więcej niż jednej szkoły podstawowej (kilku szkół artystycznych tego samego typu) w tym samym zespole jest szansą na wyrównanie poziomu edukacji w poszczególnych szkołach podstawowych połączonych w zespół” – podkreśla MEN.
Przy połączeniu kilku szkół podstawowych w zespół korzyści mają być następujące: jeden dyrektor zamian kilku, możliwość zatrudnienia nauczycieli w zespole na pełne etaty, zamiast zatrudniania ich w poszczególnych szkołach na część etatu.
Nowotworzona szkoła lub placówka będzie mogła być włączona do zespołu z pominięciem wymogu zasięgnięcia opinii rady pedagogicznej (opinia ta jest niewiążąca), o której mowa w art. 91 ust. 5. „Wprowadzenie tej regulacji pozwoli uniknąć obecnie stosowanej procedury, co oznacza skrócenie procesu włączania nowotworzonej szkoły do zespołu” – uzasadnia MEN.
Opieka świetlicowa w szkole też dla przedszkolaków – ważne zmiany
„Źródłem proponowanych zmian są wnioski rodziców” – informuje resort. Co to za zmiany?
„Proponuje się, aby szkoła podstawowa licząca nie więcej niż 70 uczniów mogła zapewniać zajęcia świetlicowe dzieciom objętym wychowaniem przedszkolnym w oddziale przedszkolnym zorganizowanym w tej szkole, ze względu na czas pracy rodziców lub organizację dojazdu do szkoły albo inne okoliczności wymagające zapewnienia opieki” – czytamy w uzasadnieniu.
Szkoła będzie musiała zapewnić tym dzieciom zajęcia uwzględniające „ich potrzeby rozwojowe oraz możliwości psychofizyczne”.
Projekt wprowadza także przepisy porządkujące zasady zgłaszania dzieci do świetlicy i ustala maksymalne godziny jej pracy.
Ważne! Dyrektor będzie musiał ustalić i podać do wiadomości rodziców wzór wniosku o objęcie dziecka lub ucznia zajęciami świetlicowymi. Dyrektor wskaże termin składania wniosków.
„Na podstawie tych wniosków dyrektor szkoły ustali godziny pracy świetlicy w poszczególnych dniach tygodnia, jednak nie więcej niż 12 godzin dziennie (projektowany przepis art. 105 ust. 5 ustawy – Prawo oświatowe). Proponowane rozwiązania uporządkują zgłaszanie dzieci do świetlicy i ustalanie godzin jej pracy” – czytamy w uzasadnieniu projektu.
I dalej: „Natomiast przepis mówiący, że świetlica może pracować nie więcej niż 12 godzin dziennie będzie wsparciem dla szkoły i jej organu prowadzącego, w sytuacji gdy rodzic żąda od szkoły zaopiekowania się dzieckiem w godzinach, w których powinno ono przebywać z rodziną”.
Ale to nie wszystko! Zmienią się zadania świetlicy szkolnej.
„Zgodnie z propozycją zawartą w projekcie, podczas zajęć świetlicowych organizowanych dla uczniów szkoły należy uwzględnić ich potrzeby edukacyjne, w szczególności wynikające z realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego, oraz potrzeby rozwojowe, a także możliwości psychofizyczne” – podaje MEN w uzasadnieniu.
Nie będzie już wymogu odrabiania lekcji podczas pobytu w świetlicy (ze względu na ograniczenia w zadawaniu prac domowych w szkołach podstawowych). Ale zamiast tego w zajęciach świetlicowych trzeba będzie uwzględniać „potrzeby wynikające z realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego” ( a w tym – jak wskazuje MEN – zawiera się również ewentualne odrabianie lekcji).
„Uelastycznienie przepisu w tym zakresie pozwoli nie tylko kłaść nacisk na odrobienie – obecnie nieobowiązkowych – prac domowych, ale także na ćwiczenie umiejętności kluczowych, takich jak czytanie, pisanie czy mówienie w szerszym kontekście” – podkreślono w uzasadnieniu.
Organ prowadzący szkołę lub jej dyrektor będzie mógł zapewnić dzieciom korzystającym ze świetlicy zjedzenie w szkole podwieczorka (podwieczorek byłby nieobowiązkowy i odpłatny).
Nowości dotyczące organizacji pracy świetlic szkolnych zaczęłyby obowiązywać w roku szkolnym 2026/2027.
Ustalanie obwodu szkoły podstawowej – uporządkowanie, uproszczenie i doprecyzowanie
Obecnie regulacje dotyczące zasad ustalania obwodu szkoły podstawowej znajdują się w dwóch artykułach ustawy – art. 39 i art. 88.
Jak wyjaśnia MEN, zgodnie z art. 88 ustawy obwód szkoły podstawowej ustala się w jej akcie założycielskim, w momencie utworzenia szkoły (w przypadku szkoły samorządowej jest to uchwały stanowiąca akt założycielski).
Obwód szkoły podstawowej ustalany jest także na podstawie przepisów art. 39, kiedy to samorząd podejmuje uchwałę w sprawie planu sieci publicznych szkół podstawowych, ustalanego po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty.
„W efekcie zaproponowanych zmian, obwód szkoły podstawowej będzie ustalany na postawie przepisów art. 39 ustawy – Prawo oświatowe, a w art. 88 tej ustawy pozostaną regulacje związane z zakładaniem publicznej szkoły” – informuje MEN.
I dalej: „W projekcie zaproponowano, aby obwód publicznej szkoły podstawowej był ustalany tylko w jednym akcie prawa miejscowego – w uchwale podejmowanej przez gminę na podstawie art. 39 ust. 5 ustawy – Prawo oświatowe, po – tak jak dotychczas – zasięgnięciu wiążącej opinii właściwego terytorialnie kuratora oświaty”.
Dotychczasowa lista szkół, dla których nie ustala się obwodów (m.in. szkoły specjalne, integracyjne, sportowe, artystyczne) zostanie uzupełniona o podstawowe szkoły dwujęzyczne (zostaną one wprowadzone w omawianym projekcie nowelizacji). „Szkoły te będą swą strukturą obejmowały wyłącznie oddziały dwujęzyczne klas VII i VIII i będą prowadzone jedynie przez powiaty” – informuje resort edukacji.
Uwaga, zgodnie z projektem kurator oświaty nie będzie już opiniował uchwał w sprawie ustalenia sieci przedszkoli oraz sieci szkół! Ale kuratorowi pozostawiono jednocześnie opiniowanie w zakresie ustalania obwodów szkół podstawowych, których – jak wskazuje MEN – „poprawne zaplanowanie jest kluczowe w realizacji przez gminy obowiązku zapewnienia wszystkim dzieciom określonych prawem warunków realizacji obowiązku szkolnego”.
Opinia kuratora w sprawie ustalenia obwodów szkół będzie wiążąca. „Wydając opinię kurator oświaty weźmie pod uwagę, czy zaproponowany kształt obwodów publicznych szkół podstawowych umożliwi wszystkim dzieciom spełnianie obowiązku szkolnego w szkole położonej możliwie blisko miejsca zamieszkania” – informuje resort edukacji.
Kurator wydając opinię zbada:
>> czy gmina dąży do tego, aby obowiązkowe zajęcia edukacyjne w poszczególnych oddziałach szkolnych w publicznych szkołach podstawowych, którym ustalono obwód na terenie tej gminy, rozpoczynały się na pierwszej lub drugiej godzinie lekcyjnej (czy gmina ustalając obwody bierze pod uwagę to, aby jak największa liczba uczniów uczyła się w systemie jednozmianowym).
>> czy obwód szkoły podstawowej został ustalony tak, aby miejsce zamieszkania ucznia zawsze należało do obwodu tylko jednej szkoły.
„Reasumując, ustalenie granic obwodu publicznej szkoły podstawowej w uchwale, o której mowa w art. 39 ust. 5 ustawy – Prawo oświatowe, będzie następować po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty o zgodności tego obwodu z warunkami określonymi w art. 39 ust. 1, 2 i 5-6 ustawy – Prawo oświatowe” – czytamy w uzasadnieniu.
Nowe przepisy dotyczące ustalania obwodów nie będą miały zastosowania do obwodów ustalonych przed dniem wejścia w życie nowelizacji ustawy.
Więcej zmian!
Co się zmieni w zasadach likwidacji szkół oraz uprawnieniach kuratora oświaty? O czym napiszemy w tekście Małe szkoły, duże zmiany (2).
(DK, GN)