„Dla poprawy zdrowia psychofizycznego oraz zdolności do pracy u nauczycieli należy wprowadzać takie zmiany organizacyjne, które podnosić będą ich poczucie kontroli w miejscu pracy, poczucie sprawiedliwości społecznej, a także wsparcie od przełożonych oraz współpracowników” – podkreśla Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy podsumowując swoje badania dot. zdrowia psychofizycznego i zdolności do pracy nauczycieli.
Naukowcy z CIOP-PIB podjęli prace badawcze, których celem jest ocena zdrowia psychicznego i fizycznego nauczycieli szkół podstawowych i średnich oraz określenie jego psychospołecznych uwarunkowań występujących w środowisku pracy, a także poza nim.
„Przeprowadzone analizy wyników badań wykazały, że wszystkie uwzględnione w badaniach wymagania w pracy wiążą się dodatnio z wyczerpaniem i depresją, ujemnie zaś ze zdolnością do pracy. Oznacza to, że im większa są ilościowe, emocjonalne i poznawcze wymagania w pracy nauczycieli, a także jej tempo i odczuwany poziom mobbingu, tym wyższy jest poziom wyczerpania oraz zaburzeń depresyjnych. Wzrost poziomu tych czynników oznacza także spadek zdolności do pracy” – czytamy.
Jak przypominają badacze nauczyciele to grupa zawodowa bardzo silnie podatna na stres zawodowy i jego negatywne skutki. Poza typowymi obciążeniami związanymi z pracą są narażeni także na szereg specyficznych wymagań. Należą do nich m.in. agresywne zachowania uczniów, konieczność dopasowania programu nauczania do indywidualnych potrzeb uczniów, utrzymanie dyscypliny w klasie, radzenie sobie z wprowadzaniem zmian, czy roszczeniowe postawy rodziców.
Liczne badania pokazują, że wysoki poziom tych wymagań przekłada się na gorsze funkcjonowanie zawodowe nauczycieli, czego przejawem jest m.in. obniżone poczucie własnej skuteczności, wyższy poziom wyczerpania oraz pogorszenie efektywności nauczania.
– Należy podkreślić, że stres doświadczany przez nauczycieli ma wpływ nie tylko na pracę ich samych lecz także na funkcjonowanie współpracowników, a także uczniów – podkreśla dr hab. Łukasz Baka, psycholog z Pracowni Psychologii i Socjologii Pracy CIOP-PIB, kierownik projektu badawczego. Badacze znaleźli na przykład pozytywną korelację między lękiem jako stanem nauczycieli a lękiem jako stanem ich uczniów. Nie jest do końca jasny kierunek tej zależności, prawdopodobne jest jednak, że zachodzi tutaj zjawisko sprzężenia zwrotnego – lęk nauczycieli przenosi się na ich uczniów, a następnie zwrotnie oddziałuje na nauczycieli.
Dlatego każdy stosowany przez nauczycieli rodzaj regeneracji po pracy (psychiczne oderwanie od pracy, relaks, doświadczanie mistrzostwa oraz kontrola po pracy) poprawia ich zdolność do pracy i obniża ryzyko wyczerpania i zaburzeń depresyjnych. Natomiast uporczywe myślenie o pracy w czasie wolnym (niezależnie czy afektywne czy o rozwiązywaniu problemów zawodowych) obniża zdolność do pracy i zwiększa ryzyko wyczerpania i zaburzeń depresyjnych.
W badaniach CIOP-PIB przeprowadzonych w okresie kwiecień – czerwiec 2023 r. wzięło udział 503 nauczycieli szkół podstawowych i średnich w wieku 30 – 60 lat, ze stażem pracy w zawodzie wynoszącym od 2 do 37 lat. Badania zrealizowane były metodą ilościową CAWI (wywiad wspomagany komputerowo).
Projekt pt. Ocena zdrowia psychofizycznego i promocja zachowań prozdrowotnych w grupie zawodowej nauczycieli jest realizowany w ramach programu wieloletniego „Rządowy Program Poprawy Bezpieczeństwa i Warunków Pracy” (VI etap, okres realizacji: lata 2023–2025), finansowanego w zakresie służb państwowych ze środków Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej. Koordynator Programu: Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy.
(GN)
Raport: Jak nauczyciele czują się w swojej pracy? Wypalenie zawodowe i brak sensu
Wioletta Krzyżanowska: Czas na kolejny level! Najpierw wzrost płac i poprawa dobrostanu nauczycieli
Kto zadba o dobrostan nauczycieli? Dyrektor Anita Rucioch-Gołek: System o nas zapomniał…