Sejm uchwalił ustawę o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, która dotyczy m.in. organizacji opieki i kształcenia dzieci i młodzieży uchodźczej z Ukrainy.
Ustawę poparło 439 posłów, 12 było przeciw a 3 wstrzymało się od głosu. Wyniki głosowania dostępne są TUTAJ.
Ustawa jest obszerna i dotyczy niemal wszystkich sfer funkcjonowania państwa. Chodzi o to, by setkom tysięcy (a właściwie milionom) uchodźców z Ukrainy, którzy znajdą się na terytorium Polski z powodu wojny, umożliwić w miarę normalny pobyt, pracę, kształcenie i studiowanie.
Edukacja dla uchodźców. Powstają szkoły online dla dzieci z Ukrainy
Zgodnie z ustawą:
* pobyt uchodźców z Ukrainy na terenie Polski uznaje się za legalny przez 18 miesięcy licząc od dnia 24 lutego 2022 r.;
* uchodźcom ma przysługiwać prawo do złożenia w każdym urzędzie gminy wniosku o nadanie numeru PESEL, w przypadku osób niepełnoletnich zrobi to jedno z rodziców, opiekun, kurator lub opiekun tymczasowy;
* małoletniego obywatela Ukrainy, który przebywa na terytorium RP bez opieki osób dorosłych odpowiedzialnych za niego zgodnie z prawem obowiązującym, reprezentować będzie opiekun tymczasowy. Opiekuna tymczasowego ustanowi sąd opiekuńczy kierując się dobrem dziecka. Opiekun tymczasowy powinien być ustanowiony przede wszystkim spośród krewnych, powinowatych lub innych osób dających rękojmię należytego wykonywania obowiązków opiekuna. W przypadku, jeśli młody człowiek nie ma takiej osoby, to opiekuna tymczasowego wskaże, na wniosek sądu, jednostka opieki społecznej. Wniosek o ustanowienie opiekuna będzie mógł złożyć m.in. samorząd, policja, Straż Graniczna, prokurator, organizacja pozarządowa, osoba sprawująca opiekę nad dzieckiem;
* uchodźcom z Ukrainy przysługiwać ma prawo do świadczeń rodzinnych, świadczenia wychowawczego, świadczenia “na start”, rodzinnego kapitału opiekuńczego, dofinansowania pobytu dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna;
* uchodźcom z Ukrainy ma przysługiwać prawo do opieki medycznej na podobnych zasadach, co obywatelom polskim;
* ukraińscy studenci-uchodźcy będą mogli się ubiegać o stypendium socjalne oraz o kredyt studencki;
* ukraińscy studenci-uchodźcy mogą ubiegać się o miejsca na polskich uczelniach, zasady, na jakich to ma się odbywać, określą poszczególne uczelnie;
* obywatele ukraińscy lub polscy, którzy do 24 lutego br. (czyli do inwazji Rosji na Ukrainę) byli nauczycielami akademickimi na uczelniach ukraińskich, będą mogli ubiegać się o pracę na polskich uczelniach bez obowiązku poddania się procedurze konkursowej. To samo dotyczy zatrudnienia pracowników naukowych w instytutach i placówkach badawczych.
Związek wystąpił do szefa MEIN ws. edukacji dzieci i młodzieży z Ukrainy. Lista postulatów
Jeśli chodzi o organizację oświaty, to:
* w związku z koniecznością kształcenia dzieci ukraińskich w 2022 r. subwencja oświatowa “może ulec zwiększeniu o środki pochodzące z budżetu państwa”. W 2022 r. rząd będzie mógł przekazać samorządom wcześniej kolejne raty subwencji;
* w celu zapewnienia kształcenia i wychowania ukraińskim dzieciom będzie można stworzyć “inne lokalizacje prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych podporządkowane organizacyjnie szkołom lub przedszkolom”. W takiej formule mogą także funkcjonować oddziały przedszkolne. Do utworzenia “innej lokalizacji” niezbędna będzie uchwała rady gminy, rady miasta czy rady powiatu po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora;
* “inną lokalizację” będzie mogła stworzyć także osoba prawna inna niż samorząd lub osoba fizyczna prowadząca publiczne lub niepubliczne przedszkole lub publiczną lub niepubliczną szkołę. Niezbędna do tego stanie się jednak umowa z samorządem;
* uczniowie-uchodźcy z Ukrainy będą mogli też kształcić się w oddziałach przygotowawczych w szkołach (na podstawie art. 165 ustawy – Prawo oświatowe). W przypadkach “uzasadnionych warunkami demograficznymi” wójt, burmistrz, prezydent miasta lub starosta będzie mógł do takiego oddziału kierować uczniów z innych szkół tego samego typu na terenie samorządu. Samorządy otrzymają ponadto prawo do zawierania porozumień, w efekcie czego uczniowie z jednego samorządu będą kierowani do nauki w oddziale przygotowawczym znajdującym się w innym samorządzie. Nauczanie w oddziale przygotowawczym ma być prowadzone w oparciu o “realizowane w szkole programy nauczania z zakresu kształcenia ogólnego dostosowane pod względem zakresu treści nauczania oraz metod i form ich realizacji do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów”.
Kto będzie uczył dzieci i młodzież z Ukrainy?
* w roku szkolnym 2021/2022 nauczycielom pracującym w szkole, w której utworzono dodatkowy oddział mający zapewnić kształcenie i wychowanie uczniom-uchodźcom z Ukrainy, może być przydzielone – za ich zgodą – godziny ponadwymiarowe w wymiarze wyższym niż w art. 35 ust. 1 Karty Nauczyciela (czyli w wymiarze wyższym niż 1/2 etatu);
* w roku szkolnym 2021/2022 na stanowisku pomocy nauczyciela, będzie można zatrudnić osobę, która nie posiada obywatelstwa polskiego, jeżeli może się wykazać znajomością języka polskiego w mowie i piśmie w stopniu umożliwiającym pomoc uczniom z Ukrainy;
* w roku szkolnym 2021/2022 szkoły będą mogły tworzyć oddziały międzynarodowe w celu zapewnienia uczniom z Ukrainy możliwości kształcenia według uproszczonej procedury. Do prowadzenia zajęć w takich oddziałach międzynarodowych będą mogli “zostać zatrudnione jako nauczyciele osoby (…) które na obszarze Ukrainy wykonywały zawód nauczyciela”, czyli uchodźców z Ukrainy, którzy są nauczycielami. Koszt funkcjonowania oddziału międzynarodowego sfinansuje państwo w ramach dotacji;
* od 24 lutego 2022 r. dyrektorzy szkół powinni przestać stosować przepis ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, który zakazuje osobie pobierającej świadczenie pracę w szkole. Dotyczy to osób, które zostaną zatrudnione na stanowisku pomocy nauczyciela i stanowisku nauczyciela w szkole, w której utworzono dodatkowy oddział kształcący dzieci z Ukrainy (zniesienia tego zakazu domaga się już od wielu miesięcy ZNP wskazując na potrzebę rozwiązania problemu braku kadr w szkołach);
* uczniom uchodźczym przysługiwało będzie prawo do “świadczenia pomocy materialnej o charakterze socjalnym”, czyli do stypendium socjalnego. Niezbędne do tego stanie się m.in. oświadczenie o sytuacji rodzinnej i dochodowej ucznia.
– Najlepszym sposobem zorganizowania edukacji w polskim systemie oświaty dla ukraińskich uchodźców, którzy w przytłaczającej większości nie mówią w języku polskim i nie rozumieją języka polskiego na tym etapie, jest tworzenie oddziałów przygotowawczych. Po to w specustawie zapisaliśmy możliwość tworzenia oddziałów przygotowawczych zarówno szkolnych, jak i międzyszkolnych oraz międzygminnych – oświadczył w środę minister edukacji Przemysław Czarnek.
Polska oświata ma wchłonąć setki tysięcy uczniów z Ukrainy. Obok siebie mają działać dwa systemy
Spółki Skarbu Państwa mają wkrótce udostępnić szkołom kilkaset nieruchomości, by otworzyć w nich oddziały dla uczniów, którzy w ostatnich dwóch tygodniach musieli uciec z Ukrainy przed wywołaną przez Rosję wojną.
Według szefa MEiN, ustawa będzie wkrótce nowelizowana, a ministerstwo edukacji pracuje m.in. nad przepisami umożliwiającymi zatrudnienie w polskich szkołach nauczycieli ukraińskich
Ustawą wkrótce zajmie się Senat.
(PS, GN)