Przyroda, biologia, chemia, fizyka i geografia – projekty podstaw programowych tych przedmiotów zostały w poniedziałek opublikowane na stronie IBE-PIB. To oznacza, że ujawniono już komplet 22 projektów dotyczących planowanych zmian w wychowaniu przedszkolnym i kształceniu na poziomie szkoły podstawowej. Zmiany – sygnowane hasłem „Reforma26 – Kompas Jutra” – mają być wprowadzane stopniowo, począwszy od września 2026 r.
Projekty nowych podstaw programowych wychowania przedszkolnego, kształcenia ogólnego w szkole podstawowej oraz kilkunastu przedmiotów Instytut Badań Edukacyjnych – Państwowy Instytut Badawczy przedstawił we wrześniu br. 18-19 września odbyło się wysłuchanie publiczne dotyczące proponowanych zmian. Projekty przygotowały zespoły ekspertów zaangażowanych przez IBE-PIB, złożone z „ekspertów dziedzinowych”, czyli naukowców zajmujących się daną dziedziną wiedzy, oraz praktyków – nauczycieli poszczególnych przedmiotów.
Prezentacji propozycji towarzyszyło zastrzeżenie, że są to na razie projekty ekspertów, a nie MEN-u. I chociaż zostały przekazane do Ministerstwa Edukacji Narodowej, to jeszcze nie wiadomo jaka będzie ich ostateczna wersja zaakceptowana przez ministrę Barbarę Nowacką.
Przedstawiciele IBE-PIB informowali we wrześniu, że podstawy programowe przedmiotów przyrodniczych zostaną pokazane później (i to właśnie się stało). Dlaczego później? Jak tłumaczono – ze względu na konieczność koordynacji prac i zapewnienie spójności przy tworzeniu podstawy przyrody (kl. IV-VI) oraz czterech przedmiotów, które będą nauczane w kl. VII-VIII.
Przypomnijmy, że obecnie przedmiot przyroda jest realizowany jedynie w klasie IV, następnie od klasy V do VIII w planach lekcji pojawiają się stopniowo takie przedmioty jak biologia i geografia, a potem fizyka i chemia). Reforma edukacji ma to zmienić, co wzbudza pewne kontrowersje. Edukację przyrodniczą w klasach IV-VI zintegrowano w ramach jednego przedmiotu. Podział na przedmioty pojawi się dopiero w klasie VII.
13 października IBE-PIB zamieścił na swojej stronie internetowej 5 projektów podstaw programowych następujących przedmiotów: przyrody, biologii, chemii, fizyki i geografii. To dokumenty o różnej objętości (od 9 do 17 stron), różniące się też, niestety, sposobem przedstawienia treści, co być może zostanie ujednolicone na późniejszym etapie.
Na przykład, w przypadku chemii, biologii czy fizyki, w części zatytułowanej „Specyfika i struktura przedmiotu” zostały wymienione poszczególne działy tematyczne, na który podzielono treści danego przedmiotu. Następnie w części „Efekty uczenia się” wyliczone są szczegółowe treści dotyczące kolejnych działów. To przejrzyste i czytelne! W przypadku geografii tego nie ma. W „Specyfice i strukturze przedmiotu” jest jedynie krótki, ale mniej czytelny opis. działy tematyczne poznajemy dopiero w „Efektach uczenia się”.
W przypadku biologii poszczególne działy tematyczne rozpoczyna pytanie wiodące (podobnie jak w podstawie programowej edukacji zdrowotnej czy edukacji obywatelskiej). Nie ma pytań wiodących w projektach podstaw chemii, fizyki i geografii.
W podstawie biologii już na początku zaznaczono, że nauka tego przedmiotu „realizowana jest w klasach VII i VIII szkoły podstawowej na podbudowie wiedzy i umiejętności ucznia, które rozwijał na wcześniejszych etapach edukacyjnych” (chodzi tu w szczególności o przyrodę w kl. IV-VI), co jest pokreśleniem ciągłości edukacji przyrodniczej na poszczególnych etapach. Nie ma tego podkreślania w innych projektach (fizyka, chemia, geografia).
Natomiast w podstawie przedmiotu przyroda – w końcowej części – czytamy, że: ” Przyroda ma charakter interdyscyplinarny, wymaga wykorzystania wiedzy i umiejętności zdobytych przez uczniów już na etapie edukacji wczesnoszkolnej. Jednocześnie stanowi ona fundament dla rozpoczynających się od VII klasy poszczególnych przedmiotów przyrodniczych: biologii, chemii, geografii i fizyki”.
Powyższe uwagi dotyczą być może detali, ale wydaje się, że podstawy programowe powinny mieć w miarę możliwości jednolitą strukturę i formę. Co jeszcze rzuca się w oczy? Warto zajrzeć do zalecanych sposobów realizacji poszczególnych przedmiotów, np. nader optymistycznie nakreślono wizję wyposażenia pracowni przedmiotowych. Np. w pracowni fizycznej należy zapewnić kalkulator dla każdego ucznia na czas zajęć.
Obowiązkiem szkoły będzie zapewnienie na lekcjach przyrody „niezbędnych narzędzi cyfrowych i analogowych, które umożliwiają realizację efektów kształcenia przyrody, w szczególności: lornetek, lup, kompasów, taśm mierniczych, mikroskopów, termometrów, wag, naczyń do odmierzania określonej objętości, globusów, planów i map oraz innych”.
A co zrobią szkoły, w których problemem jest zapewnienie dziś choćby papieru do ksero?
Projekty podstaw poszczególnych przedmiotów omówimy osobno w kolejnych postach.
(DK, GN)
>> Więcej szczegółów na stronie IBE-PIB:
https://ibe.edu.pl/pl/projekty-podstaw-programowych
>> Projekty podstaw programowych dla przedszkola i szkoły podstawowej (linki):
Edukacja dla bezpieczeństwa (pdf)
Język mniejszości narodowej lub etnicznej (pdf)
Język regionalny – język kaszubski (pdf)
Kształcenie ogólne w szkole podstawowej (pdf)
Zajęcia praktyczno-techniczne (pdf)