Cały czas trzeba się dopominać o to, żeby nie degradować matematyki jako przedmiotu egzaminacyjnego. Przypominać, że jest to piękna dziedzina, a rozumowanie matematyczne i myślenie matematyczne stale trzeba rozwijać, niezależnie od etapu rozwoju, typu szkoły, zmian cywilizacyjnych. Jeśli chcemy być konkurencyjni w świecie, musimy rozwijać kompetencje matematyczne – mówi Głosowi dr Tomasz Szwed, koordynator XXXIII Krajowej Konferencji Stowarzyszenia Nauczycieli Matematyki. Konferencja odbędzie się 21-24 lutego 2025 r. w Szczecinie. Głos Nauczycielski jest patronem medialnym wydarzenia.
Z dr. Tomaszem Szwedem, nauczycielem matematyki, koordynatorem XXXIII Krajowej Konferencji Stowarzyszenia Nauczycieli Matematyki, rozmawia Katarzyna Piotrowiak
Krajowa Konferencja Stowarzyszenia Nauczycieli Matematyki zgromadziła w ub.r. 700 nauczycieli tego przedmiotu z całego kraju. W tym roku frekwencja będzie równie imponująca?
– Spodziewamy się ponad 800 nauczycieli. Wyjątkowo rekordowa frekwencja, dawno już takiej nie było. Spotkamy się w Szczecinie. Dla jednych będzie to drugi koniec Polski, ale – jak się okazuje – nie stanowi to dla nikogo przeszkody. Nauczyciele chcą się spotykać i rozmawiać o matematyce.
W tym roku będziecie przekonywać uczestników i gości, że „Matematyka jest oknem na świat”. Naprawdę trzeba komukolwiek to jeszcze tłumaczyć?
– Sami jesteśmy tym zaskoczeni, że nadal trzeba o tym mówić. Matematyka jest ważna i ciągle trzeba to powtarzać. Być może dzieje się tak dlatego, że co jakiś czas mierzymy się z różnymi nurtami i poglądami dotyczącymi nauczania matematyki w szkołach. Wiele z nich nam nie sprzyja. Obecnie wraca pogląd, żeby zrezygnować z obowiązkowej matury z matematyki. Myślę, że to będzie jeden z tematów, o którym porozmawiamy w tak szerokim gronie.
Polscy uczniowie zdobyli 5 medali na Międzynarodowej Olimpiadzie Matematycznej
Co można zrobić, żeby poprawić status matematyki?
– Cały czas trzeba się dopominać o to, żeby nie degradować matematyki jako przedmiotu egzaminacyjnego. Przypominać, że jest to piękna dziedzina, a rozumowanie matematyczne i myślenie matematyczne stale trzeba rozwijać, niezależnie od etapu rozwoju, typu szkoły, zmian cywilizacyjnych.
Jeśli chcemy być konkurencyjni w świecie, musimy rozwijać kompetencje matematyczne. Bez tego nie będziemy mieli żadnych szans w technologicznym wyścigu.
Spotkanie w tak licznym gronie nauczycieli na pewno będzie okazją do rozmowy o kondycji polskiej edukacji. Czy uczestnicy będą pracować nad rekomendacjami dla MEN? Czy będziecie chcieli dołożyć do planowanej reformy programowej swoją cegiełkę?
– Staramy się być na bieżąco. Jesteśmy obecni już na etapie konsultacji różnych dokumentów, które przygotowuje Ministerstwo Edukacji Narodowej. Na tej konferencji będą przedstawiciele Instytutu Badań Edukacyjnych, Ośrodka Rozwoju Edukacji, Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Będziemy ich zapraszać do debat. Liczymy na rozmowy i na to, że konferencja będzie okazją, żeby przekazać swoje spostrzeżenia na temat planowanych zmian. Będziemy chcieli nie tylko opracować i przekazać swoje rekomendacje, ale też pokazać, że można liczyć na nasze zaangażowanie.
O korzyściach wynikających z kształcenia matematycznego w szkołach od strony badaczy zajmujących się dydaktyką matematyki opowiedzą przedstawiciele świata nauki. Będziemy chcieli wszystkie te elementy połączyć z praktyką, by w miarę możliwości stworzyć spójny obraz aktualnej sytuacji.
Badanie: 9 na 10 uczniów szkół podstawowych odczuwa lęk przed matematyką
Co według Pana może być najważniejszą rekomendacją dla MEN i ekspertów, którzy pracują nad reformą?
– Na pierwszy plan wybija się m.in. kwestia oceniania. Myślę, że mamy tu sporo do przemyślenia. Ja oraz wielu moich kolegów i koleżanek uważamy, że trzeba nieco zmienić podejście do oceniania umiejętności matematycznych uczniów. Ucząc matematyki, o wiele mocniej powinniśmy stawiać na dobrą atmosferę na lekcjach, zadbać o harmonię i spokój. Dzięki temu uczeń będzie pracował bez presji oceny. Będzie chętniej zgłębiał matematykę, rozwiązywał zadania, nie tylko ze względu na egzamin ósmoklasisty czy maturę, ale również dla przyjemności i rozwoju konkretnej umiejętności matematycznej.
Nauczyciele chcą rozbudzić w uczniach pasję matematyczną…
– Chcielibyśmy to osiągnąć! Już 30 lat pracuję w szkole, a dobrych kilka lat działam w Stowarzyszeniu Nauczycieli Matematyki po to, żeby motywować nauczycieli, którzy będą potem inspirować swoich uczniów, pokazywać im piękno matematyki i możliwości, jakie ten przedmiot daje.
To są bardzo piękne słowa, ale wiemy, jak wygląda rzeczywistość. Od dekad rośnie wielopokoleniowa niechęć do tego przedmiotu, a z badań wynika, że co czwarty uczeń boi się porażki na matematyce. To myślenie trzeba zmienić, co jest oczywiste, pytanie, jak to zrobić?
– Tylko poprzez pracę samych nauczycieli, ale też pracę dla nauczycieli. Przy okazji każdej krajowej konferencji staramy się prezentować ludzi z pasją, takich, którzy potrafią nią zarazić innych nauczycieli. Wychodzimy z założenia, że jeżeli nauczyciel będzie wiedział, na co go stać, jakie projekty może zaproponować uczniom, to z łatwością przygotuje takie zajęcia, dzięki którym uczniowie polubią matematykę. Również lekcje matematyki można przeprowadzić w duchu życzliwości i serdeczności. Uczymy tego m.in. podczas warsztatów, które odbywają się w kolejnych dniach spotkań nauczycielskich. Nauczyciele dzielą się swoim doświadczeniem, opowiadają, jak motywują uczniów, jak do osiągnięcia tych celów wykorzystują m.in. AI.
Pokazywanie piękna matematyki podczas Krajowych Konferencji SNM stało się dla nas najważniejszym celem. Głębię matematyki trzeba poczuć.
Przedstawiciel SNM Adam Makowski został niedawno powołany w skład Rady ds. Monitorowania i Wdrażania Reformy Oświaty im. KEN. Czy będziecie rozmawiać o zadaniach, które znalazły się w gestii tej rady?
– Tak. W pierwszym dniu konferencji (21 lutego – red.) przewidziane są dwie wieczorne debaty, podczas których będziemy omawiać tematy związane z reformą edukacji, która ma być wdrażana od września 2026 r. Zakładamy, że skupimy się głównie na podstawach programowych. Omówimy tę aktualnie obowiązującą, czyli przejściową, porozmawiamy również o planach MEN na kolejne lata.
Druga z planowanych debat będzie poświęcona nowoczesnym technologiom w edukacji matematycznej – sztucznej inteligencji, korzystaniu z kalkulatora graficznego itp.
Jaka jest ogólna ocena kondycji przedmiotu?
– Nie wiem, czy mam prawo do takiego stwierdzenia, ale w mojej ocenie jest coraz słabsza. Może dlatego, że zmieniają się czasy i pokolenia. Młodzieży trudno zakochać się w matematyce, kiedy wokół jest tyle rozpraszaczy. Łatwiej zakochać się w nowych technologiach. Ta postępująca zmiana postaw wpływa jednak na szkolne i egzaminacyjne wymagania. Próbuje się więc od jakiegoś czasu tłumaczyć, dlaczego arkusze egzaminacyjne dostosowywane są do tego, co się dzieje. Ale jeśli warunkiem pozostania matematyki w grupie przedmiotów obowiązkowych miałaby być matura bardziej przewidywalna dla wszystkich, to niech tak będzie. Lepsi i tak mogą się wykazać na poziomie rozszerzonym.
Adam Makowski: Tak źle i tak niedobrze – bolączki z matematyką po reformie
Jak Pan rozumie dostosowywanie matematyki do możliwości uczniów?
– Dostosowywać nie znaczy obniżać wymagania. Taka byłaby moja rekomendacja. Oczywiście czasami trzeba wziąć pod uwagę różne okoliczności, ale generalnie nie możemy radykalnie obniżać wymagań, bo nie będziemy konkurencyjni jako kraj. W Chinach czy Japonii, gdzie bardzo mocno stawia się na matematykę, nikt nie myśli o obniżaniu jakości kształcenia. My możemy spróbować znaleźć jakiś złoty środek, tylko nie poprzez obniżanie wymagań, bo to mogłoby się wiązać z bezpowrotną utratą talentów. Przy braku pracy i zaangażowania uczniowie nawet tego talentu w sobie nie odkryją.
Dlatego trzeba duży nacisk położyć na wspieranie nauczycieli. Pomagać im poszerzać warsztat pracy, pokazywać jak najlepsze wzorce, inwestować w młode pokolenia nauczycieli, doposażyć w niezbędne narzędzia.
Do tego potrzeba dodatkowych środków czy regulacji systemowych?
– Środki są potrzebne, ale gdyby zostały wprowadzone odpowiednie rozwiązania i ruszyło wsparcie systemowe, to na pewno ułatwiłoby nam pracę. Myślę, że nie należy z tym za bardzo zwlekać, bo kadra jest coraz starsza i trudno będzie nagle znaleźć na ich miejsce młodych nauczycieli, którzy poradzą sobie ze zdolnymi uczniami. Do pracy z geniuszem potrzebny jest czasami drugi geniusz. Tylko że najlepsi absolwenci matematyki szukają pracy poza szkołą. Bez odbudowy statusu zawodu nauczyciela niewiele da się zrobić. Obawiam się jednak, że to będzie praca na kilka pokoleń. Warto to podkreślać.
Mateusz Kacprowski: Inspiracją jest dla mnie prof. Banach i szkoła lwowska. Zależy mi na zmianie
Jakie są perspektywy na najbliższe lata?
– To zależy od regionu i szkoły. W mojej szkole mamy to szczęście, że w ostatnich dwóch latach udało się pozyskać dwie młode nauczycielki, ale zapewniam, że to jest wyjątek. Gdzie indziej zarobiłyby znacznie więcej. Żeby poprawić trendy, trzeba wspierać nauczycieli i zmienić system zachęt. Kiedy 30 lat temu kończyłem matematykę, wraz ze mną mury uczelni opuściło 90 absolwentów, obecnie jest to najwyżej dwie – trzy osoby. W większych ośrodkach studenckich wcale nie jest dużo lepiej. Jeśli nic się nie zmieni w podejściu do zawodu i w systemie zachęt, to za 10 lat matematyki będą uczyć głównie emeryci.
Ponad 800 nauczycieli to ogromna moc, możecie zmieniać przyszłość, możecie wpłynąć na kształtowanie edukacji.
– Będziemy to robić, chcemy też współpracować z innymi organizacjami, m.in. z Polskim Towarzystwem Matematycznym oraz Stowarzyszeniem na rzecz Edukacji Matematycznej. Chcemy połączyć wysiłki, żeby mieć większy wpływ, być słyszalni. Chcemy, żeby nasze postulaty były wcielane w życie. To nie jest takie proste, ale podejmujemy się tego.
Dziękuję za rozmowę.
>> Głos Nauczycielski jest patronem medialnym XXXIII Krajowej Konferencji Stowarzyszenia Nauczycieli Matematyki (Szczecin, 21-24 lutego br.).
>> Więcej informacji na temat konferencji: https://kksnm.pl/
Przedstawiamy wywiad opublikowany w Głosie Nauczycielskim nr 5-6 z 5-12 lutego 2025 r.