W klasach I–III w szkołach podstawowych nie będzie prac domowych, z wyjątkiem ćwiczeń usprawniających motorykę małą. W klasach IV–VIII będzie można zadawać prace domowe, lecz nie będą one obowiązkowe dla ucznia, a nauczyciel nie wystawi za nie oceny. Takie zmiany wprowadzają nowe przepisy rozporządzenia ws. oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych. Zmiany wchodzą w życie już od 1 kwietnia, a nie jak zapowiadano wcześniej od połowy przyszłego miesiąca.
Minister edukacji Barbara Nowacka podpisała w piątek 22 marca br. w późnych godzinach popołudniowych nowelizację rozporządzenia ws. oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych. Dokument został skierowany do ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.
W ostatecznej wersji nowelizacji znalazły się modyfikacje, o których wcześniej mówili przedstawiciele MEN. Czyli w przepisie mówiącym o pisemnych i praktycznych pracach domowych termin „prace praktyczne” został zastąpiony terminem „prace praktyczno-techniczne”. Natomiast w przypadku klas I-III dopuszczono zadawanie uczniom do domu ćwiczeń usprawniających motorykę małą. Wykonanie tych ćwiczeń będzie obowiązkowe, a nauczyciel będzie mógł ocenić pracę uczniów.
Pewnym zaskoczeniem jest natomiast przyspieszenie momentu wejścia w życie nowych przepisów. Zgodnie z projektem rozporządzenia – w wersji skierowanej w styczniu do konsultacji publicznych – zmiany dotyczące prac domowych miały wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Jeszcze w piątek rano minister Nowacka zapowiadała, że nowe rozporządzenie – uwzględniając okres tzw. vacatio legis – wejdzie w życie 15 lub 16 kwietnia br. To się jednak zmieniło i w podpisanej nowelizacji znalazł się przepis, zgodnie z którym „Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 września 2024 r., z wyjątkiem § 1 pkt 1, który wchodzi w życie z dniem 1 kwietnia 2024 r.”. Par. 1 pkt 1 dotyczy właśnie prac domowych.
Zgodnie z tym paragrafem w rozporządzeniu ws. oceniania znajdzie się nowy par. 12a w brzmieniu:
„§ 12a. 1. W ramach oceniania bieżącego z zajęć edukacyjnych w szkole podstawowej:
1) w klasach I–III nauczyciel nie zadaje uczniowi:
a) pisemnych prac domowych, z wyjątkiem ćwiczeń usprawniających motorykę małą,
b) praktyczno-technicznych prac domowych
– do wykonania w czasie wolnym od zajęć dydaktycznych;
2) w klasach IV–VIII nauczyciel może zadać uczniowi pisemną lub praktyczno-techniczną pracę domową do wykonania w czasie wolnym od zajęć dydaktycznych, z tym że nie jest ona obowiązkowa dla ucznia i nie ustala się z niej oceny.
2. Ćwiczenia usprawniające motorykę małą, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lit. a, są obowiązkowe dla ucznia i nauczyciel może ustalić z nich ocenę.
3. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, nauczyciel sprawdza wykonaną przez ucznia pisemną lub praktyczno-techniczną pracę domową i przekazuje mu informację, o której mowa w § 12.”.
MEN odpowiedziało RPO ws. prac domowych: „Projekt rozporządzenia zostanie zmodyfikowany”
W praktyce nowe zasady będą wdrażane w szkołach po powrocie uczniów z Świąt Wielkanocnych (wiosenna przerwa świąteczna trwa do 2 kwietnia włącznie).
Jak MEN uzasadnia zmiany?
– Dzięki temu rozwiązaniu uczniowie będą mieli więcej czasu na utrwalanie wiedzy, przygotowanie się do sprawdzianów, czytanie książek, a także, co bardzo ważne, realizowanie swoich pasji i odpoczynek – powiedziała minister edukacji Barbara Nowacka.
W swoim komunikacie resort edukacji zwraca uwagę, że „nowe przepisy nie oznaczają zniesienia obowiązku uczenia się w domu, tj. nauki czytania w przypadku najmłodszych uczniów, czytania lektur, przyswojenia określonych treści, słówek z języków obcych, czy powtarzania materiału omówionego podczas lekcji itp.”.
Chociaż MEN ustąpiło w sprawie ćwiczeń usprawniających motorykę małą, to w ostatecznej wersji nowelizacji nie uwzględniono większości uwag zgłaszanych podczas konsultacji i opiniowania projektu.
Np. nie zdecydowano się na dopuszczenie możliwości oceniania nieobowiązkowych prac domowych w kl. IV-VIII, co byłoby motywujące dla uczniów. Takie rekomendacje znalazły się m.in. w opiniach Rzeczniczki Praw Dziecka Moniki Horny-Cieślak (możliwość wystawienia oceny od 4 do 6), Związku Nauczycielstwa Polskiego (ocena dokonana na wniosek ucznia), Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Kadry Kierowniczej Oświaty (możliwość wystawienia oceny, jeśli uczeń zgodzi się na proponowaną przez nauczyciela ocenę) czy Stowarzyszenia Umarłych Statutów (ocena ustalana na życzenie ucznia).
ZNP: Zakaz zadawania prac domowych ingeruje w autonomię nauczyciela
W próżnię trafił również argument zgłaszany przez wiele podmiotów, aby nie dokonywać takiej zmiany jeszcze w tym roku szkolnym.
Np. Związek Gmin Wiejskich RP postulował przesunięcie terminu wejścia w życie całej nowelizacji na 1 września br. Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego stwierdziła w swojej opinii, że „niedopuszczalne jest wprowadzanie takich zmian w trakcie roku szkolnego”. Konferencja Rektorów Uczelni Pedagogicznych sugerowała wprowadzenie nowych przepisów w dwóch etapach – dla klas I-III już w kwietniu, a dla starszych uczniów – od września.
Ministerstwo tak tłumaczy, dlaczego nie uwzględniło postulatu przesunięcia zmian na wrzesień:
„Wprowadzenie powyższych zmian w zakresie prac domowych w trakcie roku szkolnego nie będzie miało wpływu na realizację podstawy programowej kształcenia ogólnego przez nauczycieli. Prace domowe mają na celu rozszerzenie, utrwalenie i pogłębianie wiedzy nabytej podczas zajęć edukacyjnych w szkole. Zmiana ta może mieć jedynie wpływ na konieczność zastąpienia oceny z pracy domowej, jako formy sprawdzania wiadomości i umiejętności ucznia, innymi przyjętymi w ocenianiu wewnątrzszkolnymi formami sprawdzania wiadomości i umiejętności. Proponowane zmiany w zakresie wybranych rodzajów prac domowych w przypadku szkoły podstawowej dla dzieci i młodzieży nie są zmianami działającymi na niekorzyść uczniów, ani takimi, które nakładałaby na uczniów dodatkowe obowiązki czy wymagania w trakcie trwającego już roku szkolnego. Przeciwnie, mają one na celu zmniejszenie ich nadmiernego obciążenia, stąd mogą zostać wdrożone jeszcze w bieżącym roku szkolnym” („Raport z konsultacji publicznych i opiniowania”).
MEN tak odpowiedziało na inne zgłaszanie uwagi:
>> zmiana narusza autonomię nauczycieli w doborze takich metod nauczania, które uznają za najlepsze: „Metoda nauczania jest to celowo i systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, który umożliwia uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością posługiwania się nią w praktyce, jak również rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów . Wyróżnić można dwa typy metod nauczania: teoretyczne (wykład, pogadanka, dyskusja, opis, opowiadanie, wyjaśnienie itd.) i praktyczne (rozwijanie umiejętności, pokaz, ćwiczenie, instruktaż, inscenizacja itd.). Nauczyciele, w pracy z uczniem, stosują różne sposoby sprawdzania osiągnięć uczniów, np. przez prace pisemne, kartkówki, odpowiedzi ustne, prace domowe, aktywność na lekcji, prelekcję, karty pracy, projekty, sprawdziany sprawności fizycznej, prezentacje, konkursy, dodatkowe prace. (…)
Nauczyciele nadal będą mieli swobodę zadawania prac domowych, tj. w klasach IV–VIII szkoły podstawowej bez żadnych ograniczeń, zaś w klasach I–III szkoły podstawowej w zakresie ćwiczeń usprawniających tzw. motorykę małą.
W związku z powyższym należy stwierdzić, że powyższa zmiana nie powoduje ograniczenia swobody doboru metod nauczania, o której mowa w art. 12 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela” („Raport z konsultacji publicznych i opiniowania”);
>> należy dopuścić możliwość oceniania prac domowych (znaczenie motywujące dla ucznia): „Przekazana przez nauczyciela informacja (ale nie ocena) na temat wykonanej przez ucznia pracy, może i powinna mobilizować ucznia do dalszej pracy i rozwijania wiedzy i umiejętności. O tym, na ile uczniowie będą zmotywowani do ich wykonania będzie decydowała również atrakcyjność zaproponowanego przez nauczyciela tematu lub problemu do rozwiązania. Informacja zwrotna, którą nauczyciel jest obowiązany przekazać uczniowi stanowi o tym, czy uczeń zrozumie cel i sens swojej pracy. Zdaniem projektodawcy oceny nie powinny być głównym celem uczenia się dla ucznia, stąd argument, że sama informacja zwrotna może być zbyt małym czynnikiem motywacyjnym, nie jest słuszny” (tamże);
>> zarzut przekroczenia delegacji ustawowej: „Zgodnie z art. 44zb pkt 5 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe warunki i sposób oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów w szkołach publicznych, w tym w szczególności funkcje oceniania bieżącego ucznia, z uwzględnieniem konieczności przekazywania uczniowi informacji o jego osiągnięciach edukacyjnych pomagających w uczeniu się. Proponowane rozwiązania mieszczą się w zakresie przedmiotowym rozporządzenia i uwzględniają wytyczną. Stanowisko powyższe znajduje pośrednio potwierdzenie w opinii Rządowego Centrum Legislacji, które nie przedstawiło uwag prawnych do projektowanego rozporządzenia” (tamże);
>> odejście od prac domowych wywoła deficyt poczucia obowiązku i odpowiedzialności wśród uczniów: „W ocenie projektodawcy przedstawiony pogląd nie jest trafny. Przeciwnie, rezygnacja z oceniania prac domowych może przyczynić się do wykształcenia u uczniów postawy przejmowania odpowiedzialności za własny rozwój” (tamże);
>> ograniczenie pracy domowej uczniów klas IV-VIII utrudni realizację podstawy programowej (np. podstawa z języka polskiego zawiera dział SAMOKSZTAŁCENIE): „Proponowane w projekcie rozwiązania w żaden sposób nie są sprzeczne z wymaganiami dotyczącymi rozwijania umiejętności samokształcenia się uczniów – nauczyciel nadal będzie mógł zadawać prace domowe. Zmiana przewidziana w projekcie rozporządzenia polega na tym, że prace domowe (a ściślej jedynie ich wybrane rodzaje) nie będą obowiązkowe i nie będą podlegały ocenianiu. Nauczyciel będzie jedynie obowiązany przekazać uczniowi informację zwrotną na ich temat, w przypadku gdy uczeń przedstawi efekty swojej pracy. Odnośnie do kwestii doświadczeń i obserwacji należy wskazać, że te rodzaje aktywności ucznia nie mieszczą się w pojęciu pisemnych i praktyczno-technicznych prac domowych” (tamże).
Resort poinformował również, że Instytut Badań Edukacyjnych przygotuje materiały informacje dla nauczycieli wspierające ich w pracy z uwzględnieniem zmian wynikających z projektowanego rozporządzania. Materiały będą dostępne w formie cyfrowej w kwietniu 2024 r.
Warto przypomnieć, że nowe rozporządzenie wprowadza – od września br. – rezygnację z wliczania ocen z etyki i religii, czyli dwóch przedmiotów nieobowiązkowych, do średniej ocen rocznych. Celem zmiany jest zapewnienie uczniom równych szans w uzyskiwaniu średniej ocen.
Rozporządzenie zostało skierowane do publikacji w Dzienniku Ustaw.
(DK, GN)
Fot. Dreamstime
Fot. MEN
Komunikat MEN jest dostępny TUTAJ:
https://www.gov.pl/web/edukacja/podpisanie-rozporzadzenia
>> Więcej na ten temat w naszym serwisie: