80 lat temu Związek Nauczycielstwa Polskiego przekształcił się w Tajną Organizację Nauczycielską. Decyzję o kontynuowaniu działalności w czasie okupacji kierownictwo ZNP podjęło już we wrześniu 1939 r.

Jak wspominał Czesław Wycech, jeden z założycieli TON, „1 września 1939 r. (…) Warszawa co parę godzin przeżywała naloty. Miasto płonęło. W tym czasie na ulicy Smulikowskiego 1/3 w gmachu ZNP zebrało się Prezydium Zarządu Głównego pod kierownictwem Z. Nowickiego. Postanowiono zgodnie z poprzednimi uchwałami ofiarować majątek ZNP na cele obrony narodowej. Następnie Prezydium przyjęło tekst odezwy, mającej ukazać się w nadzwyczajnym numerze >>Głosu Nauczycielskiego<<, który nie ukazał się jednak z przyczyn technicznych” („Przegląd Historyczno-Oświatowy” 1947, nr 2, s. 108).

Wrześniowy numer Głosu rzeczywiście nie ukazał się, ale informacja o tym, że przygotowywano to nadzwyczajne wydanie naszego tygodnika nie jest powszechnie znana, dlatego przytaczamy ją za Czesławem Wycechem. Ostatnim w 1939 r. numerem Głosu (nr 37) był ten z 11 czerwca, a kolejny ukazał się już po wojnie 1 czerwca 1945 r. Sama odezwa Prezydium ZG ZNP z września, choć nie została opublikowana, zachowała się.

„Całość i Niepodległość Rzeczypospolitej utrzymamy. Ziemie polskie podstępem nam zabrane odzyskamy. Zwycięski dotąd hitleryzm zniweczymy. Idee wolności, sprawiedliwości i pokoju ugruntujemy, kulturze i cywilizacji należne im miejsce w życiu narodów – przywrócimy. Dziejową misję Polski wypełnimy” – czytamy w odezwie, w której władze ZNP wezwały nauczycieli do organizacji tajnego nauczania.

Idea ta zaczęła się krystalizować jeszcze we wrześniu, w czasie oblężenia Warszawy przez Niemców, gdy pod egidą Stefana Starzyńskiego, prezydenta stolicy, zainaugurował działalność Komitet Społeczny, przy którym powstała Komisja Oświatowa. W jej skład weszli – jak to ujął Czesław Wycech – „działacze i przywódcy zorganizowanego nauczycielstwa”, a wśród nich Zygmunt Nowicki, prezes ZNP.

(…)

Witold Salański

Więcej – Głos Nauczycielski nr 43  (e-wydanie)

Pozostałe artykuły w numerze 43/2019:

• Nauczyciele z TON. Przetrwaliśmy dzięki nim
• Metoda „na głupiego”
• ZNP chce rozmów z MEN o wynagrodzeniach i czasie pracy. Dość pracy za darmo
• Wybory. Jak poszło kandydującym nauczycielom? Kogo zobaczymy w Sejmie?
• „Strajkowałam razem z innymi nauczycielami. Postulaty oświatowe są mi bliskie. Będę bronić oświaty”
• Nauczyciele TON uczczeni podczas uroczystości w Łodzi. W czasach konspiracji
• Obywatelska inicjatywa dotycząca wynagrodzeń nauczycieli. Co dalej? „Odmrozić” projekt
• Nasza Tablica. Nauczycielu, poznaj swoje prawa
• Należy w sobie znaleźć odwagę i siłę oraz mieć poczucie godności Jest nadzieja!
• Nowy ogólnopolski projekt edukacyjny dla szkół, przedszkoli i placówek. Eko-Szkoła: bądź eko, przyłącz się!
• Trzeba uświadamiać. „Uczniowie zagrzewają mnie do działania, mówią, że imponuje im moje zaangażowanie”
• Sejm. Burza wokół edukacji seksualnej Będą karać? Za co?
• Normalne czy niepokojące? W świecie emocji. Jak sobie z nimi radzić?
• Procedura awansowa po zmianach od 1 września br. Jak zostać mianowanym?
• Kadry w oświacie. Wszystko o nauczycielskim świadczeniu kompensacyjnym Zanim przejdziesz na emeryturę
• Zarobki i praca w czasie korzystania z nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Zawieszenie kompensówki
• Bliżej prawa. Uprawnieni do korzystania z funduszu
• Mów „językiem żyrafy”. Empatyczna komunikacja od przedszkola. Porozumienie bez Przemocy Marshalla Rosenberga