To było niezwykłe pokolenie nauczycieli. Jeszcze w czasie zaborów podjęli walkę o polską szkołę i niepodległość, a potem kontynuowali ją w mundurach strzeleckich i z karabinem w ręku

Polscy nauczyciele ludowi, którzy rozpoczynali swoją zawodową drogę na początku XX w,. wnieśli nieoceniony wkład w walkę o odzyskanie przez Polskę niepodległości. Następnie tworzyli praktycznie od podstaw system oświaty II Rzeczypospolitej. Swój patriotyzm manifestowali przywiązaniem do pracy, której poświęcali się pomimo ciężkich warunków materialnych. Ponieważ w ówczesnych czasach mogli liczyć głównie na siebie, działali w nauczycielskich związkach i sami je tworzyli. Organizacje nauczycielskie założone w Kongresówce i w Galicji już w 1905 r. dały początek Związkowi Nauczycielstwa Polskiego.

Po pierwszej wojnie światowej – na przełomie 1918 r. i 1919 r. – nauczyciele z organizacji związkowych z byłych zaborów austriackiego i rosyjskiego zjednoczyli się i utworzyli Związek Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych (połączenie Związku Polskiego Nauczycielstwa Ludowego w Galicji ze Zrzeszeniem Nauczycielstwa Polskich Szkół Początkowych z Królestwa Kongresowego). W okresie międzywojennym jego liderami byli m.in. wieloletni prezes Stanisław Nowak oraz wiceprezesi Julian Smulikowski i Zygmunt Nowicki. Ich sylwetki wielokrotnie przedstawialiśmy na łamach Głosu. Warto jednak pamiętać o innych ważnych działaczach Związku. Choć stali w drugim szeregu, to byli ludźmi wielkiego formatu,. Jednym z nich był Karol Makuch. Głos Nauczycielski nr 9 z maja 1919 r. w relacji z pierwszego Zjazdu Delegatów poinformował, że „na stanowisko sekretarza generalnego ZPNSP powołano kol. Makucha” – nie tylko doświadczonego nauczyciela i związkowca, ale i oficera Legionów.

(…)

 

Witold Salański

 

Więcej – GN nr 3/2022

Pozostałe artykuły w numerze 3/2022:

• Pełnym głosem. Był plan? Wyjaśnijcie to!
• Felieton. Wiedźmin zamiast Prusa
• „Co mamy na Broniarza?” – atak na ZNP i nauczycieli
• Sejm w ekspresowym tempie oddał szkoły rządowi
• Bez dymisji, ale pod ostrzałem
• „Wszyscy nasi w mediach…” – jak zohydzić strajk…
• WOS w wersji Czarnka ma ukształtować wyborcę PiS
• Historia i teraźniejszość zaszkodzi edukacji historycznej
• Myślę, że głos ekspertów nadal będzie słyszany
• Nie tylko Konopnicka, Grzegorzewska, Romantyzm Polski…
• Zależy mi na szkole, jest moim miejscem
• Planujemy kolejne działania protestacyjne
• Felieton. Wieczne sprawdzanie
• Jubileusz Stowarzyszenia Nauczycieli Matematyki
• Bezpieczny internauta to osoba świadoma zagrożeń
• Różnić się pięknie. Sztuka godzenia przeciwieństw (2)
• Awans zawodowy. Potwierdzamy fakty, obalamy mity – część III
• Dzień Bezpiecznego Internetu 2022
• Casus. Zwolnienia i ulgi dla studiujących
• Pytania do eksperta. Nieobecność w pracy