Smulikowscy, Bytnarowa, Kamiński i inni – członkowie ZNP i ich rodziny w Powstaniu Warszawskim


Powstanie Warszawskie było największym zrywem ruchu oporu w okupowanej przez Niemców Europie. Uczestniczyli w nim także polscy nauczyciele, członkowie Związku Nauczycielstwa Polskiego

Niewątpliwie bilans trwających 63 dni walk, od 1 sierpnia do 2 października 1944 r., był tragiczny. Zginęło – według różnych szacunków – od 18 do 20 tys. powstańców oraz 180 tys. cywilów. Warszawa została dosłownie zrównana z ziemią. Ponad 500 tys. mieszkańców Niemcy po zakończeniu walk wygnali z Warszawy. Jednak mimo tej tragedii dziś powstanie stanowi jeden z najistotniejszych dowodów na wolę walki Polaków o niepodległość kraju.

Uczestniczyli w tym zrywie także polscy nauczyciele, którzy podczas okupacji działali w Tajnej Organizacji Nauczycielskiej (TON to kryptonim ZNP), będącej częścią Polskiego Państwa Podziemnego. Działacze ZNP i członkowie ich rodzin walczyli w wielu powstańczych oddziałach. Warto przypomnieć, że także budynek Zarządu Głównego ZNP na Powiślu służył powstańcom podczas walk z Niemcami. Do dziś widoczne są ślady po pociskach na murach tego gmachu. I wreszcie trzeba pamiętać o tym, że Zygmunt Nowicki, ostatni przedwojenny prezes Związku i członek ścisłego kierownictwa TON, zginął 29 września 1944 r. w schronie zbombardowanym przez niemieckie lotnictwo. Maria Smulikowska, żona Juliana Smulikowskiego (1880-1934), współtwórcy i wiceprezesa ZNP, tak wspominała Nowickiego: „Nowicki Zygmunt, przybysz z Warszawy, opowiada o ruchu nauczycielskim w Królestwie od 1905 roku w Pilaszkowie rozpoczętym, siada z nami na werandzie naszej góralskiej chaty i śpiewa piosenki w języku litewskim (…). Julek mu wtóruje. I tak powstanie miłość braterska do grobowej deski. Nowicki ginie od bomby w 1944 roku na Żoliborzu”.



(…)

 

Dr Piotr Wierzbicki*

ZNP Kraków-Śródmieście

 

Więcej prawnych pytań i odpowiedzi – GN nr 33-34 (e-wydanie)



Pozostałe artykuły w numerze 33-34/2020: